De titel van deze column (gepubliceerd in het Archievenblad van februari 2024) is een uitspraak uit de beste film aller tijden: Spaceballs (1987) of zoals men hem in Wallonië zag La Folle Histoire de l'espace, van regisseur Mel Brooks. Een briljante parodie op Star Wars, science fiction films, commercie en de filmindustrie. Ga hem zeker kijken! Hallo, ik ben Mark Alphenaar van het Regionaal Archief Alkmaar en voor mijn eerste column in het Archievenblad heb ik gekozen om enkele van onze ervaringen met ‘archiefbranding’ te delen. Vandaar de ‘clickbait’ achtige titel.
Een archief en zoiets commercieels als merkbeleving? Het zal sommige archiefmedewerkers misschien wel vies in de oren klinken. Waarom aan ‘branding’ doen? We zijn toch een overheidsorganisatie met een wettelijke taak? We bestaan gewoon. Waarom zouden we allerlei marketingachtige toeters en bellen willen gebruiken?
Toen ik in 2012 gevraagd werd om bij het Regionaal Archief Alkmaar te komen werken was het archief nog niet echt bekend in haar werkgebied. Het was wel net verhuisd uit een zielloos grijs jaren negentig kantorenpand in Alkmaar Noord naar het opvallende en groot gebouw van de voormalige ambachtsschool vlak bij het centrum van Alkmaar. Maar wederom was er aan de buitenkant bijna niks te zien waaruit bleek dat het archief er zat. Dat mocht ook niet want het gebouw was een gemeentelijk monument. Mijn taak was om onze digitale zichtbaarheid te vergroten. Een schone taak want hoe gaat je een, in de ogen van velen, anonieme, saaie overheidsorganisatie met een hoge drempel een nieuw elan geven? Een nieuwe website was in ontwikkeling, een goed begin natuurlijk. Maar social media zou de plek worden waar wij een prominente plek wilden innemen in het culturele landschap van ons werkgebied.
Waar we mee begonnen, was om het Regionaal Archief op de socials een gezicht te geven. En dan meteen letterlijk! Geen ‘saai’ of onduidelijk logo (we hebben natuurlijk wel gewoon een logo), maar een herkenbaar persoon met een verhaal. Dit moest onze ‘avatar’ worden. Altijd herkenbaar en te associëren met het archief, maar die ook een gevoel van toegankelijkheid uitstraalt. Het werd Cornelis Willem Bruinvis (1829-1922). De eerste gemeentearchivaris van Alkmaar, maar ook politicus, apotheker, geschiedkundige, tekenaar en oprichter van het Stedelijk Museum Alkmaar. Een man die heel veel betekende voor Alkmaar en haar historie, maar die weinig bekend was. We kozen voor een foto van Bruinvis waarop hij als vriendelijk ogende oudere man te zien is. Een sympathieke opa die je graag over vroeger wil vertellen, maar waar je ook van alles aan kan vragen. Natuurlijk kon het daar niet bij blijven. Zijn beeltenis vond daarna zijn weg naar onder andere posters, flyers, een enorme raamsticker, Manga-tekeningen, gebakjes, strandvlaggen, draagtasjes en zadelhoesjes! In recentere tijden lieten we zijn foto door een professional inkleuren en animeren door kunstmatige intelligentie, en kreeg hij een graffitiportret op hout van 1,5 bij 2,5 meter. Ook is Cornelis zijn gezicht het eerste wat je ziet als je onze studiezaal binnenloopt. Het enige wat ons nog niet gelukt is, is om een standbeeld van hem te krijgen in de stad. Dat zal vast ooit gaan lukken! Een straat is al wel naar hem vernoemd, maar dat is een ‘achterafstraatje.
Bruinvis als ‘brand’. Hij zou zich in zijn graf omdraaien, want toen hij leefde scheen hij niet iemand te zijn geweest die graag in de aandacht stond. We kunnen het echter ieder archief aanraden om een herkenbaar en persoonlijk(er) beeldmerk te maken i.p.v. alleen een logo. Het BHIC in Nederland en het stadsarchief van Aalst in België laten ook zien hoe het kan. Over logo's wordt natuurlijk veel nagedacht, zoals de ijzersterke A van het Felix Archief, maar probeer (ook) eens wat anders, zouden we zeggen. Zadelhoesjes zijn echter niet zo'n goed idee. Het idee om met je achterwerk op een gerespecteerd burger te gaan zitten is misschien wat te veel. En die hoesjes op zadels van bezoekende schoolklaskinderen doen, dat kan ook een minder gewenste uitwerking hebben. We vonden ze namelijk regelmatig terug in de berm. Dat is nou niet de plek waar we Bruinvis willen zien, tenzij het een standbeeld van hem is.
