Huiswaard, Daalmeer en Oudorp zijn Westfries grondgebied
De oude stadskern van Alkmaar ligt net buiten de Westfriese Omringdijk, maar Oudorp, Huiswaard en Daalmeer liggen binnen de dijk, en iedereen die daar woont mag zich dus Westfries noemen. De Omringdijk volgt bij Alkmaar een bochtige route. Vanaf het verkeersplein op de kruising van de Nollenweg en de N242 heet de dijk officieel Geestmerambachts Omloopdijk.
Deze loopt oostelijk langs Oudorp naar het Zeglis, dan in noordoostelijke richting om de oude Alkmaarse veste – het Oudorperdijkje – naar de Friesebrug en verder over de Frieseweg naar de plek van de huidige Zeswielenbrug over de Hoornsevaart. Daar begint het volgende dijkvak, de Zuider Rekerdijk. Over deze dijk loopt het fietspad Rekerdijk. Op het punt waar dit 1.500 meter lange dijkje op de kade langs het Noordhollands Kanaal uitkomt begint tenslotte de Noorder Rekerdijk.
Dat Alkmaar net buiten de Omringdijk en dus niet in Westfriesland lag, vormde eind zestiende eeuw een gevoelig punt. Haarlem was onbetwist de eerste stad van Kennemerland. Als Alkmaar nog ergens ‘eerste stad’ van wilde zijn, moest zij zich dus wel afficheren als hoofdstad van Westfriesland. Dat was destijds niet onbelangrijk omdat in het gewestelijk bestuur, de Staten van Holland in Den Haag, in vaste rangorde door de steden werd gestemd. En degene die het eerste stemt, zet nu eenmaal de toon. Zeventiende-eeuwse Alkmaarse geschiedschrijvers wrongen zich dus in bochten om van Alkmaar een Westfriese stad te maken. Overigens kwam de positie van Alkmaar als eerste stemhebbende stad van Westfriesland en het Noorderkwartier nooit echt onder vuur te liggen. Het enorme Alkmaarse prestige na het succesvol doorstane Spaanse beleg van 1573 had daar veel mee te maken.
In de buurt van Alkmaar had de Omringdijk al in de tweede helft van de twaalfde eeuw gestalte gekregen. De Noorder en Zuider Rekerdijk beschermden het Geestmerambacht tegen het water van de Rekere, een riviertje dat in de Zijpe uitkwam. De Zijpe vormde destijds een groeiend gebied van slikken en schoren. Tijdens noordwesterstormen drong het zeewater vanuit de Zijpe via de Rekere diep landinwaarts door. Toen hadden de Noorder en Zuider Rekerdijk nog echt wat te betekenen. Nadat de Rekere in 1264 bij Krabbendam was afgedamd, was het gevaar voor deze dijken wel geweken.
Toch verslapte de Alkmaarse aandacht voor de Zuider en Noorder Rekerdijk niet omdat over de kruin de weg naar het gehucht Huiswaard en Koedijk liep. Beide dijken waren samen met de Omloopdijk in beheer bij het waterschap met de lange naam ‘ambacht van Westfriesland genaamd het Geestmerambacht’. Wegens het verkeersbelang procedeerde de stad in de jaren 1654-1668 tot de Hoge Raad aan toe tegen het Geestmerambacht. Helaas constateerden de Alkmaarse burgemeesters in 1677 opnieuw dat er snel wat moest gebeuren omdat anders “de advenue (toegang) van die kant nae de Stadt int geheel ontbruyckbaer werde”.
De droogmaking van het Schermeer in 1631-1635 betekende dat ook de Omloopdijk als waterkering niet veel meer te verduren had. Maar enig onderhoud bleef natuurlijk nodig. In 1862 klaagde het bestuur van de Oudorperpolder bijvoorbeeld dat er vanuit de Schermerringvaart veel water door de Omloopdijk lekte. Dat gaf overlast. Het Geestmerambacht vulde de lekkende plekken op met zand, maar twee jaar later klaagde de Oudorperpolder opnieuw. Vooral tussen de Kippenbrug en Het Wuiver bij dijkpaal 5 was de situatie bar slecht en behoefde de Omloopdijk “dadelijke herstelling”.
Die dijkpaal 5 staat er nu niet meer. Wel is nog een oude hardstenen paal aanwezig op de grens van de Omloopdijk en de Zuider Rekerdijk bij het tunneltje onder de spoorlijn aan het zuideinde van het fietspad Rekerdijk. Helaas brak deze paal in oktober 2017 in tweeën na een aanrijding. Hij is ondertussen door het hoogheemraadschap in samenwerking met de gemeente Alkmaar gerestaureerd. Paal Zuider Rekerdijk No 0 staat er nu weer keurig bij.
Diederik Aten (medewerker van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)