Van Haarlem naar Alkmaar met de auto was vóór de jaren zestig een flinke onderneming. De reis kon enkele uren duren. In 1957 werd die reis al een stuk korter na de opening van de Velsertunnel. Echt snel ging het vanaf 1961. Toen ging de Rijksweg 9 tussen Uitgeest en Alkmaar open. Groot feest voor (bijna) iedereen!

In 1937 was de Rijksweg 12 (A12) de eerste snelweg van Nederland. In ieder geval als je de definitie van snelweg gebruikt: een weg met gescheiden rijbanen, ongelijkvloerse kruisingen, vaste bruggen en weinig aansluitingen met bestaande wegen. Men moest het toen nog doen met betonnen platen en klinkers, maar wel met vluchtstroken als internationale primeur. Het snelwegennetwerk ging echter pas echt groeien na 1953 toen de materiaaltekorten van tijdens en vlak na de oorlog voorbij waren. In 1957 bereikte de eerste snelweg ook Noord-Holland boven het Noordzeekanaal. De Rijksweg 9 ging toen vanaf Haarlem, door de Velsertunnel tot aan Uitgeest. Daarna was het nog wel een dikke dertig minuten over de Rijksstraatweg door Uitgeest, Limmen en Heiloo naar Alkmaar.

Drukte op de weg

De ochtend van maandag 30 oktober 1961 begon met een kilometerslange file op de provinciale weg vanuit de Zaanstreek naar Uitgeest. Die ochtend had de politie enkele wegen en kruispunten afgezet zodat belangrijke gasten makkelijk restaurant Brandjes in Uitgeest konden bereiken. Hier werden namelijk de eerste speeches gehouden vanwege de opening van de nieuwe Rijksweg tussen Alkmaar en Uitgeest. Vele hoogwaardigheidsbekleders waren aanwezig. Naast burgemeesters zoals Wytema van Alkmaar en Aalders van Uitgeest, waren ook minister van Verkeer en Waterstaat Korthals, Commissaris van de Koningin Prinsen en voorzitter van de Kamer van Koophandel Le Blansch aanwezig. Restaurant Brandjes puilde uit en de aanwezige pers was tot overmaat van ramp ook nog eens gaan zitten op voor hen niet-gereserveerde stoelen. Diverse hoogwaardigheidsbekleders moesten daarom, onder protest, genoegen nemen met een staanplaats naast het buffet. Dat men veel van de nieuwe weg verwachte maakte de heer Le Blansch wel duidelijk in zijn openingsspeech: “De grote verkeerswegen zijn de slagaders, waardoor het levenwekkend verkeer stroomt.”

    
De mensenmenigte begaf zich na de bijeenkomst richting het begin van het nieuwe stuk snelweg, daar waar nu de Afrit 10 Uitgeest is. In de dagen ervoor was de nieuwe weg nog toneel van vele rolschaatsende en fietsende mensen. Nu echter stond een lange colonne met auto's te wachten om de vele genodigden naar Alkmaar te rijden. Tussen twee graafmachines was een lint opgehangen dat mocht worden doorgeknipt door de minister. Ondanks het slechte weer stonden vele honderden schoolkinderen met Nederlandse vlaggetjes op het viaduct de Geesterbrug de stoet met auto's toe te juichen.

In Alkmaar aangekomen gingen de symbolische openingshandelingen door waarna er een defilé volgde van bedrijfsauto's van ondernemingen uit het Noord-Hollands Noorderkwartier. Opvallend was dat tussen de auto's enkele nozems op een brommer waren gesignaleerd. De Alkmaarsche Courant viel het wel op dat er van de VVV maar één afdeling aanwezig was, die van Callantsoog en dat de muzikale omlijsting van de opening werd gedaan door de harmonie van de Hoogovens en niet die uit Alkmaar.

Niet iedereen blij

De komst van de snelweg naar Alkmaar werd goed ontvangen, lezen we in de verschillende kranten van die tijd. Tijdens de openingsdag was op een viaduct was nog wel een klein protest te zien van enkele lokale boeren die ontevreden waren over de ontsluiting van hun erven nu de snelweg veel boerenland doorkliefde. Tien dagen voor opening was ook in het Noordhollands Dagblad te lezen dat de middenstand van Limmen zich zorgen maakte over het verdwijnen van veel verkeer door hun dorp. Automobilisten zouden hun lange reis nu niet meer onderbreken voor een bakje koffie bij één van de restaurants. Ook de politie maakte zich zorgen. In hun ervaring zorgde afname van verkeer juist voor meer ongelukken, want op een rustigere weg zou men juist harder en onvoorzichtiger gaan rijden.

Kritische noten

Na de plechtigheden op het Kooimeerplein vertrok iedereen naar het Stedelijk Museum in de Breedstraat en daarna Hotel Victorie. Er volgden daar vele proostmomenten en speeches. Die van burgemeester Wytema viel, zoals vaak, op door enkele kritische noten die hij deelde met de zaal. Natuurlijk was het een feestelijke dag voor Alkmaar, maar Wytema richtte zijn pijlen toch weer even op de Nederlandse Spoorwegen die volgens hem nog steeds een soort tramverbinding onderhielden met treinen naar Alkmaar, iets wat anno 2023 weer een actueel onderwerp is. Wat ook nog steeds speelt is de aansluiting van Heiloo op de A9. In 1961 een grote wens van die gemeente, in 2023 werkt men er nog steeds aan.

Het laatste stuk van de Rijksweg 9 van 11,4 km kostte 10,8 miljoen gulden. De reistijd tussen Uitgeest en Alkmaar werd teruggebracht naar tien minuten. De verwachte zeven- tot achtduizend auto's per dag werden al snel overschreden en de weg werd de levensader voor een groot deel van Noord-Holland. Dat is het nog steeds, maar wel eentje die helaas steeds vaker dichtslibt.

Door Mark Alphenaar

Met dank aan de Vereniging Oud Uitgeest voor het mogen gebruiken van enkele beelden uit hun beeldbank.