• bouwjaar of eerste vermelding: 1572
• type brug: sluis met welfbrug
• brugnummer: 027
• naamdiscussie jaren ’20, 20ste eeuw: Niet in raadsbesluit, wel op kaart met de naam Baansluis
• naam 1780: d'Stene pijp onder de Vesten aan het eijnde van de ?Linde? graft bij de Luijterse kerk
• locatie via Alkmaar op de Kaart

De Baansluis is bij de aanleg van de zuidelijke vestinggracht en -wal (1572) gemaakt als eenvoudige brug en een waterpoort over de Baangracht

De Baangracht is (vermoedelijk) een overblijfsel van Die, het water dat vanuit het zuiden op de Rekere aansloot bij de Mient.

De naam baan is afkomstig van de lijnbanen, waar touwwerk werd gemaakt (geslagen). Deze lijnbanen waren gelegen langs de vesting. Uit het commentaar van de archivaris blijkt dat er een eerder voorstel is geweest om brug in de naam op te nemen. Hij wijst er op dat een sluis betreft een geen brug. In het uiteindelijke raadsvoorstel uit 1926 wordt de sluis niet meer genoemd. Op de tekening bij het raadsbesluit wordt deze Baansluis genoemd.

Vermeldingen

Commentaar archivaris 2-12-1921. "Dit is geen brug maar en sluis. Ik zou ze Baansluis noemen. Ze ligt vlak bij de Baangracht maar vrij ver van de Bleekersloot."

1865: Baansluis

1856: nabij het kleine bolwerk

1780: d'Stenen pijp onder de Veste aan het eijnde van de Linde graft bij de Luijterse kerk (lz Linde graft is zeker een verschrijving, die wordt omschreven als .. eijnde van de Heul.. en de Lutherse kerk staat bij de Baanbrug / sluis).

Over leerlooien en lijnbanen

Het is dinsdag 27 juli 2010. We banen ons vandaag een weg naar dit leuke grachtje in het centrum van Alkmaar. Voor het Spaanse beleg in 1573 was de Oudegracht de singelgracht van Alkmaar. Na het beleg werd Alkmaar naar het zuiden toe uitgebreid, en werden de Baansluis en de Baangracht aangelegd.

De namen van zowel de Baangracht als de Baansluis herinneren ons aan de lijnbanen en touwslagerijen die hier tussen 1572 en 1872 langs de vesting (nu het Kennemerpark) lagen. Aan de Baangracht lagen ook leerlooierijen. De huiden werden in de gracht gespoeld, wat een enorme stankoverlast veroorzaakte. De laatste huidenlooierij hier was firma Bak die in 1902 naar de Noorderkade verhuisde, weg van de bewoning.

Aan de rechterkant van het grachtje stond vroeger de Banekerk. Deze katholieke kerk werd gebouwd in 1646 in een bestaand woonhuis. De kerk werd na uitbreiding in 1757 vervangen voor een nieuw gebouw dat tot 1865 als kerk in gebruik is geweest, hierna nam de nieuw gebouwde Dominiscuskerk aan de Laat de functie over. Het pand van de Banekerk werd hierna gebruikt als broodfabriek en later in 1980 als dansschool van Peter Verbiest. Tegenwoordig heeft het gebouw een kantoorfunctie.

Aan de linkerkant van de gracht was jarenlang de distilleerderij van de firma van Geels te vinden. Het bedrijf werd in 1974 door brand verwoest, wat het einde van de firma betekende. In de plaats van de distilleerderij kwamen appartementen. (1)

Bronnen

(1) http://www.ditisalkmaar.nl

Tekst en foto 2014 Lucas A.L. Zimmerman