Ongetwijfeld kent u de Alkmaarse bioscoop Harmonie. Wist u dat het gebouw een lange en boeiende geschiedenis heeft, die teruggaat tot in de negentiende eeuw?
Het verhaal begint met Petrus A. Walraven, een voormalig goud- en zilversmid. Hij opent in 1836 op de hoek Gedempte Nieuwesloot-Lombardsteeg, gunstig gelegen aan het dan nog ruime en groene Doelenveld, het ‘locaal Harmonica’, een koffiehuis voorzien van een grote zaal voor concerten, toneeluitvoeringen en andere evenementen. Walraven steekt veel tijd in zijn zaak en is niet snel tevreden. Tal van bekende gezelschappen treden bij hem op, zoals bijvoorbeeld in 1860 het toneelgezelschap van de Amsterdamse stadsschouwburg. Na een brand wordt in 1867 het pand gebouwd dat er nu nog steeds staat. Het nieuwe Harmonica is nog mooier dan het vorige en beschikt over een grote zaal met 550 zitplaatsen.
Schouwburg
Eind jaren zeventig van de negentiende eeuw wordt de zaak overgenomen door A.L. Switzar, die ook schouwburgzaal Diligentia aan de Korte Nieuwesloot exploiteert. Harmonica, inmiddels ‘Schouwburg Harmonie’ genoemd, richt zich onder Switzar meer op de elite, terwijl Diligentia het gewone volk bedient. In de Harmonie kost een kaartje voor de eerste rang in 1882 maar liefst f 1,99. Bij Diligentia bestaan daarentegen geen rangen en hoeft niet meer dan een kwartje te worden betaald.
De Harmonie kent in deze jaren een brede programmering: muziek, toneel, operette, cabaret en dans. Daarnaast worden er vergaderingen gehouden, bruiloften en jubilea gevierd en komen er sprekers. Zo is er is in december 1883 een openbaar debat tussen het liberale Alkmaarse raadslid M. Cohen Stuart en de voorman van de arbeidersbeweging Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
In 1897 krijgt de Harmonie een nieuwe eigenaar, de uit Middelburg afkomstige kastelein Willem de Lange. De schouwburg wordt verbouwd en van een groot toneel voorzien. Een echt grootstedelijke schouwburg is het nog niet. In 1912 klaagt een criticus in de krant over tocht in de vestiaire, harde zitplaatsen, weinig beenruimte, en een te krap toneel zonder ruimte voor muziekbegeleiding. In 1919 komt het bedrijf in handen van Willems zoon Cornelis. Onder zijn leiding wordt de Harmonie samen met het Gulden Vlies, dat sinds 1924 ook over een grote zaal beschikt, het belangrijkste podium in Alkmaar voor toneel, muziek en cabaret. Vrijwel alle vooroorlogse grootheden op het gebied van toneel, revue en cabaret treden op in de Harmonie of in het Gulden Vlies, zoals bijvoorbeeld Louis Bouwmeester, Willem Royaards, Jean-Louis Pisuisse, Eduard Verkade, Louis Davids en Fien de la Mar. Ook vele sprekers zijn in de Harmonie te beluisteren. In de jaren dertig vinden er propagandabijeenkomsten plaats van de NSB, waar onder meer Mussert spreekt. In dezelfde tijd vergadert trouwens ook de Nederlandse Zionistenbond in de Harmonie en na de ‘Reichskristallnacht’ in 1938 wordt er een avond belegd over de nood van de joden in Duitsland.
Bioscoop
Vanaf 1925 gaat de Harmonie ook steeds meer films vertonen. De schouwburg heeft dan al een lange traditie op het gebied van bewegend beeld. Zo werd in 1900 een filmpje vertoond over boeren in Zuid-Afrika en tot 1914, toen aan de Koningsweg de eerste Alkmaarse bioscoop werd geopend, organiseerde de Harmonie met enige regelmaat filmvoorstellingen. Film neemt in de jaren dertig een steeds grotere plaats in. In advertenties wordt al gesproken van ‘bioscoop Harmonie’. Na 1945 geeft de Harmonie de concurrentie met schouwburg het Gulden Vlies op en wordt volledig bioscoop, met daarnaast nog enige faciliteiten voor vergaderingen en partijen. De Harmonie heeft van alle Alkmaarse bioscopen de meest luxueuze zaal. Ook de kaartjes zijn er duurder. In 1964, als de besprekingen over de vestiging van een nieuwe gemeentelijke schouwburg aan het Canadaplein in het slop raken, wordt er even gesproken over de mogelijkheid om de Harmonie te verbouwen tot nieuwe schouwburg, maar de plannen gaan niet door. De Alkmaarse bioscopen krijgen het moeilijk na de opkomst van de televisie. In 1975 verkoopt de toenmalige eigenaresse van de bioscoop, mevrouw T. de Lange-Smit, het bedrijf aan een landelijke onderneming. Uiteindelijk komt de bioscoop in handen van de Minerva Groep. Van de vier bioscopen die Alkmaar in de jaren vijftig telt, is in 2008 alleen de Harmonie nog over. Zonder kleerscheuren is het niet gegaan. Zo is in 1990 de oude bioscoopzaal, nog voorzien van een stijlvol art nouveau-interieur, uitgebroken en door een moderne inrichting vervangen. Gelukkig is het hoekpand, een monument van het uitgaansleven in Alkmaar rond 1900, tot nu toe behouden gebleven. Boven de achtergevel in de Gedempte Nieuwesloot staat nog steeds in grote letters: ‘schouwburg Harmonie’.
Na de bioscoop
In 2015 sloot de bioscoop zijn deuren en verhuisde naar Overstad in Alkmaar. Daar is het nu te vinden onder de naam VUE. Over de toekomst van het pand bestaat anno 2018 nog onduidelijk heid. Bekijk hier foto's van het pand net na de sluiting.
