Waar kunnen leerlingen de historische vaardigheden beter oefenen dan in een archief?
Het Regionaal Archief biedt middelbare scholieren uit het hele werkgebied de mogelijkheidte werken met originele histrische bronnen. In onze collectie zijn talloze lokale en regionale bronnen te vinden die zich lenen voor het oefenen van de historische vaardigheden en het tastbaar maken van de kenmerkende aspecten en historische contexten. Geschiedenis is geen ver-van-je-bed-show, en dat wordt duidelijk wanneer je met plaatselijke bronnen werkt.
Voor het voortgezet onderwijs werken wij voornamelijk op maat. Hieronder voorbeelden die uiteraard ook te boeken zijn.
Nepnieuws
Leer nepnieuws begrijpen door zelf een nepnieuws filmpje te maken!
Niveau: onderbouw
Duur: 120 of 180 minuten
Kosten: 140 of 150 euro (afhankelijk van de lengte van het programma)
Kerndoelen: 36, 37, 40, 43
Interactieve rondleiding en workshop in samenwerking met het Stedelijk Museum Alkmaar. In dit programma gaan leerlingen aan de slag met nepnieuws. Leerlingen ontdekken dat nepnieuws van alle tijden is; lang geleden, tijdens de Opstand, werd nepnieuws bijvoorbeeld ook al ingezet. Net als sociale media nu, had de uitvinding van de drukpers de verspreiding van informatie enorm versneld. Maar, hoe betrouwbaar was die informatie?
In het archief krijgen leerlingen originele pamfletten en brieven te zien. Ook onderwerpen ze enkele beroemde helden van het Beleg van Alkmaar aan een ‘factcheck’; wanneer duiken deze helden voor het eerst op in de geschiedschrijving, en… hebben zij wel echt bestaan? In het tweede deel van het programma staat een praktische opdracht centraal. Door slim te selecteren uit een beeld- en geluidsbank monteren de leerlingen een eigen nepnieuwsfilmpje over één van de beruchtste geuzenleiders: Diederik Sonoy. Met hetzelfde materiaal maakt de helft van de klas een heel positief filmpje, de andere helft maakt juist een heel negatief filmpje. Tijdens dit programma worden zowel het Regionaal Archief Alkmaar als het Stedelijk Museum Alkmaar bezocht, met tussendoor een korte pauze en ca. 800 meter lopen.
Bronnenonderzoek Jodenvervolging
Niveau: onderbouw
Duur: 90 minuten
Kerndoelen: 36, 37, 40, 43
Leerlingen gaan in groepjes aan het werk met originele bronnen, die met de verschillende stadia van de Jodenvervolging te maken hebben. De bronnen variëren van een ‘dagboek’ van een Joodse Alkmaarder tot officiële bevelen van de Duitse instanties. Ook krijgen de groepen een rondleiding door de depots. Daar wordt het verhaal van de Jodenvervolging ineens heel persoonlijk als leerlingen het verhaal van het Alkmaarse gezin Drukker te horen krijgen, en oog in oog staan met foto's, brieven, gedichtjes, persoonsbewijzen en 'dagboeken' van een heel normaal Alkmaars gezien dat de oorlog niet overleefde. De rondleiding en het werken met de bronnen neemt telkens circa 30 minuten in beslag. Daarna bespreken we het bezoek graag nog een halfuurtje na.
Beleg van Alkmaar
Niveau: onderbouw
Duur: 90 minuten
Kerndoelen: 36, 37, 40, 43
Programma over het 'Beleg van Alkmaar' en de start van de Opstand en de Tachtigjarige oorlog. Leerlingen gaan op de studiezaal aan de slag met bronnen uit de zestiende eeuw om na te denken over de betrouwbaarheid en representativiteit van de bronnen die het archief bewaart. Tijdens de rondleiding door de depots staan ze oog in oog met eeuwenoude boeken, brieven en kaarten die samen het verhaal van het Beleg van Alkmaar vertellen. De Tachtigjarige Oorlog komt zo een stuk dichterbij! De rondleiding en het werken met de bronnen neemt telkens circa 30 minuten in beslag. Daarna bespreken we het bezoek graag nog een halfuurtje na.
Vaardighedenboekje (domein A): Beleg van Alkmaar
Het beleg van Alkmaar in 1573 betekende een keerpunt in de Nederlandse Opstand: de Spaanse opmars in de Nederlanden werd gestuit. In het huidige examenprogramma komt deze gebeurtenis vrijwel niet (meer) voor. Maar dat kan anders, want over het beleg van Alkmaar zijn verschillende interessante historische bronnen bewaard gebleven die goed gebruikt kunnen worden om historische vaardigheden te oefenen.
Met het vaardighedenboekje over het beleg van Alkmaar kunnen leerlingen met dit bronmateriaal aan de slag gaan. De opdrachten rondom verschillende (primaire) bronnen zijn bedoeld als een oefening met verschillende historische vaardigheden die passen bij het (school)examen geschiedenis (domein A).
Het vaardighedenboekje is geschikt voor bovenbouwklassen Havo/VWO die het Kenmerkend Aspect ‘Nederlandse Opstand’ hebben behandeld. Het kan op elk moment in de les worden ingezet, kent meerdere toepassingsmogelijkheden en is voorzien van een docentenhandleiding (inclusief antwoordmodel). Het boekje is samengesteld door Stefanie Schipper-Fijnma.
Bekijk hier het vaardighedenboekje (pdf, 798 kB)
Profielwerkstukken
Op het gebied van profielwerkstukken denken we graag mee over mogelijk interessante bronnen en onderwerpen. Leerlingen van het Regius College bezoeken bijvoorbeeld jaarlijks het archief om daar bronnenpakketjes van zelf uitgekozen onderwerpen te bestuderen. Voor elk groepje liggen 2-3 bronnen en literatuur klaar. Ook krijgen de leerlingen een korte zoekinstructie en rondleiding door de depots.
Alkmaars oefenexamen
Een kant-en-klaar oefenexamen voor 6 vwo.
Het eindexamen geschiedenis vwo is bepaald geen sinecure. Leerlingen worden bevraagd op hun kennis over alle tijdvakken en de ontwikkelingen (de zogenaamde 49 Kenmerkende Aspecten) binnen en tussen deze tijdvakken. De grote lijnen van de (met name westerse) geschiedenis vormen de kapstok waaraan de leerling nieuwe informatie en historische bronnen moet hangen. Omgevingsgeschiedenis vormt geen onderdeel van dit examenprogramma. Dat is jammer; het herkennen van de geschiedenis in je eigen omgeving brengt immers het verleden dichterbij.
Om deze reden heeft Stefanie Schipper-Fijma, docent Geschiedenis aan het Murmellius Gymnasium, in samenwerking met het Regionaal Archief Alkmaar het Alkmaars Examen 2023 ontwikkeld: een kant-en-klaar oefenexamen voor 6 vwo, waarbij historische bronnen over de stad Alkmaar de basis vormen. Dit materiaal, bestaande uit opgavenboekje, bronnenboekje en correctiemodel, leent zich goed voor de examentraining en is vrij te gebruiken voor docenten.
Alkmaars examen vragenboekje (pdf, 227 kB)
Alkmaars examen bronnenboekje (pdf, 619 kB)
Alkmaars examen correctiemodel (pdf, 227 kB)
Alkmaars examen informatie docenten (pdf, 172 kB
Voor leerlingen
Ben je op zoek naar informatie of een historische bron voor een opdracht of (profiel)werkstuk? Je bent van harte welkom bij het Regionaal Archief! We bewaren hier bijna 13 kilometer aan historisch materiaal: bronnen van de middeleeuwen tot de moderne tijd en boeken over allerlei lokale en regionale onderwerpen.
Als je vragen hebt kun je altijd langskomen op de studiezaal (aan de Bergerweg 1 te Alkmaar, open dinsdag t/m vrijdag, van 9.00 tot 17.00 uur). De medewerkers helpen je graag! Je kunt ook contact opnemen via de chatfunctie op de website, die staat aan als de studiezaal open is. Of via de contactgegevens onderaan deze pagina. We zullen altijd proberen je aan de juiste informatie of bronnen te helpen.
Neem ook eens een kijkje op ons online Geschiedenislokaal: daarop staan al veel bronnen waarmee je aan de slag kunt. De bronnen zijn in thema’s geordend en je kunt van filters gebruik maken om zo snel mogelijk te vinden wat je zoekt. Mis je een bron of een onderwerp op de website, dan kun je ons dat laten weten.
Projecten op maat
Van bijna alle historische ontwikkelingen die aan bod komen in het curriculum, zijn lokale of regionale voorbeelden te vinden. We helpen u graag bij het vinden van die voorbeelden en de bijbehorende bronnen, zodat u ze kunt inbedden in uw vaste curriculum of in kan zetten voor uw projectweek. Een voorbeeld van zo’n project op maat is het bezoek van de brugklassen van het Murmellius Gymnasium. Tijdens het bezoek komen de leerlingen meer te weten over de geschiedenis van hun eigen school en Alkmaar. Dat gebeurt door middel van een rondleiding en het doen van een historisch bronnenonderzoekje.
Wilt u een bezoek brengen aan het Regionaal Archief om kennis te maken met de bronnen en om de depots te bekijken die normaal voor bezoekers gesloten zijn (met uw collega's of met een klas)? Of wilt u uw leerlingen voor een eenmalig project aan de slag laten gaan met onze bronnen? Dan nodigen we u van harte uit om contact met ons op te nemen.
We brengen u ook graag in contact met andere instellingen en stichtingen die actief zijn op educatief gebied, zoals de Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar.
Contact
Vragen of opmerkingen? Neem dan contact op met team educatie, via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of (072) 850 82 00.