Elke maand plaatsen we een bijzonder archiefstuk uit onze collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een steen uit Egmond van ruim duizend jaar oud – of toch niet?

Het Regionaal Archief bewaart vooral papieren en tegenwoordig ook digitale documenten. Maar tussen de oude papieren in de depots bevindt zich ook een doosje met een steen. Op de steen staat een inscriptie die verwijst naar de heilige Adelbert, aan wie de Abdij van Egmond is gewijd, en het jaartal 924. Is de steen echt meer dan duizend jaar oud?

Adelbert

De steen is in 1984 opgestuurd naar het archief. De toenmalige Alkmaarse gemeentearchivaris Anton Fasel had dat jaar in het tijdschrift Oud Alkmaar een artikel geschreven over de heilige Adelbert dat veel stof deed opwaaien. Volgens de traditie was Adelbert samen met de heilige Willibrord als missionaris naar Kennemerland gekomen. Hij zou rond 740 in Egmond zijn overleden en begraven, en daar sindsdien vereerd worden. Toen in de tiende eeuw het klooster van Egmond werd gesticht, zouden Adelberts beenderen daarnaartoe zijn overgebracht. Maar volgens Fasel waren er helemaal geen aanwijzingen dat Adelbert zelf in Egmond was geweest en was de verering van de heilige later ‘geïmporteerd’, waarschijnlijk door Vlaamse monniken die in het klooster kwamen wonen. Met die visie waren veel Egmonders en ook een aantal historici het niet eens.

Vreemde letters

Niet lang na het verschijnen van het artikel kreeg het archief een telefoontje van iemand die zich Dekker noemde en die beweerde dat hij in Egmond-Binnen een steen had gevonden met daarop vreemde letters. Hij dacht de naam ‘Adelbert’ te kunnen ontcijferen. De man zei dat hij de steen persoonlijk langs zou komen brengen, maar een paar dagen later kreeg het archief een envelop in de bus met daarin de steen. In een begeleidend briefje schreef ‘Dekker’ dat hij hem later weer zou komen ophalen. Dat heeft hij nooit gedaan.

Hecmunda = Egmond

Om de inscriptie beter te kunnen lezen werd er een zogeheten afwrijfsel van gemaakt: een archiefmedewerker legde een vel papier over de letters en ging er met een potlood overheen. Op de ene kant van de steen bleek te staan ‘S Athalbert ora pro nobis. Ao D 924’, Latijn voor: ‘Heilige Adelbert, bid voor ons’ en dan het jaar 924. Op de andere kant stond een groet aan de heilige maagd Maria (‘Ave Maris Stella’: ‘Gegroet, Sterre der Zee’) en een naam: Boldwen Jacobi de Hecmunda. Hecmunda was een oude benaming voor Egmond. De steen zou dus aantonen dat Adelbert wel al in 924 vereerd werd in Egmond!

Grap

Maar een steen uit 924? Dat leek toch wel heel onwaarschijnlijk. ‘Het is duidelijk dat dit een grap is!’ noteerde de archivaris bij de steen. Toch is de steen zorgvuldig in een speciaal doosje opgeborgen in het archief. Want ook deze steen heeft een verhaal te vertellen.

Lees hier het artikel uit 1984 van archivaris Fasel in Oud Alkmaar.