17de-eeuws charter geschonken

Zeventiende-eeuws charter geschonken door Stichting Langedijker Verleden

We mochten dinsdag 23 oktober een prachtige schenking in ontvangst nemen van de Stichting Langedijker Verleden. Arie Kaan, bestuurslid van de Stichting, overhandigde directeur Paul Post van het Regionaal Archief Alkmaar een zeventiende-eeuwse charter (een officiële oorkonde op perkament).

Het charter van 26 juli 1661 is ondertekend door een van de markantste figuren uit de Gouden Eeuw: Johan de Witt, raadspensionaris van Holland – elf jaar voordat hij en zijn broer werden gelyncht in Den Haag. Het grote zegel onderaan de oorkonde is het grootzegel van de Staten van Holland en Westfriesland, de instantie die de oorkonde uitgaf. Middels deze akte werd beslist dat Noord-Scharwoude (Noortscherwout op Langedijk) een jaarlijkse belasting mocht heffen op de inwoners.

Die belasting was nodig omdat alle dorpen en steden binnen de Westfriese Omringdijk (de “Vriese zeedijck”) moesten meebetalen aan het onderhoud van de dijk die hen beschermde tegen het water van de Zuiderzee. Om het geld voor het onderhoud bijeen te krijgen besloten de “schepenen, vroetschappen en regeerders” uit Noord-Scharwoude om een “jaerlijcx pont ofte schelingschot” te gaan heffen op de inwoners. Ook nieuwe inwoners van buitenaf mochten belast worden. En wie door “erffenisse ofte andersints moechelijck” verrijkt werd, kon rekenen op een belastingverhoging die jaarlijks mocht worden aangepast. Iedereen in Noord-Scharwoude betaalde dus mee aan de bescherming tegen de Zuiderzee: de vroedschap van het dorp kon zich “geen billicker nochte egaelder middel” voorstellen.

 Arie Kaan overhandigd aan directeur Paul Post van het Regionaal Archief Alkmaar een zeventiende-eeuwse charter  zeventiende-eeuwse charter  zeventiende-eeuwse charter

Het Groot Proces

Het meebetalen aan het onderhoud van de Westfriese Omringdijk ging overigens niet altijd van harte. Oostelijk en westelijk Westfriesland hadden ruzie over de kosten van het onderhoud van de dijk. De Omringdijk beschermde het hele gebied, maar doordat de Heerhugowaard, Schermer, Zijpe en Wieringerwaard waren drooggelegd, lag het westen van het gebied bijna nergens meer aan zee. Daardoor daalden de onderhoudskosten van de dijk. Maar dat gold natuurlijk niet voor het oosten, dat nog volop aan zee lag. Er ontstond ruzie en een slepende rechtszaak over de vraag hoeveel er betaald moest worden. Het proces duurde van 1637 tot 1695 en staat bekend als het Groot Proces. 

Oostelijk Westfriesland kreeg gelijk. Dat besluit was eigenlijk al genomen in 1650, zoals ook blijkt uit het geschonken charter. Noord-Scharwoude moet namelijk meebetalen aan het onderhoud van de Omringdijk langs de Zuiderzij in beheer bij de waterschappen De Vier Noorderkoggen en Drechterland. Voor meer informatie over het Groot Proces, zie bijvoorbeeld dit artikel in de tijdschriftenviewer van het Regionaal Archief of deze beschrijving van het Westfries Archief.

Samenwerking

De schenker van het charter aan het Regionaal Archief, de Stichting Langedijker Verleden, is opgericht in 1987 en onderzoekt de geschiedenis van Langedijk. Het tijdschrift van de Vereniging, de Otterplaat, zal digitaal beschikbaar worden gemaakt in de tijdschriftenviewer op de website van het Regionaal Archief. Daar zijn ook tijdschriften van andere historische verenigingen uit het werkgebied te bekijken en doorzoeken. 

Het charter zal worden gerestaureerd door het Regionaal Archief en wordt opgenomen in de inventaris van het archief van Noord-Scharwoude. Het zal na de restauratie voor iedereen online te raadplegen zijn. De Stichting krijgt de lijst waarin het charter werd bewaard weer terug, met een reproductie van het origineel.

test