Elke maand plaatsen we een bijzonder archiefstuk uit onze collectie in de schijnwerpers – maar deze keer kijken we eens naar de instrumenten waarmee zulke officiële documenten vroeger gemaakt werden.
Als we een belangrijke brief versturen of een contract moeten ondertekenen, waarmerken we dat tegenwoordig met onze handtekening. In onze tijd wordt die handtekening door de opkomst van de computer langzaam maar zeker vervangen door een ‘digitale handtekening’, die in vele vormen voorkomt. Maar hoe deden onze voorouders dat in vroeger eeuwen? Ook toen waren er immers al belangrijke documenten die gewaarmerkt moesten worden.
Bezegeld
In het Regionaal Archief vind je veel van die belangrijke officiële documenten uit het verleden. De oudste stammen uit de veertiende eeuw. Het gaat dan om eigendomsbewijzen van onroerend goed, het verlenen van stadsrechten door de graven van Holland, of andere akten waarmee de steden en burgers konden bewijzen dat ze bepaalde rechten bezaten, zoals de akte waarmee hertog Albrecht van Beieren, die ook graaf van Holland was, in 1361 de privileges van Alkmaar bevestigde. Zulke akten werden met een ganzenveer op perkament geschreven, en vervolgens gewaarmerkt met het zegel van degene die de rechten verleende of de koop ‘bezegelde’. In latere tijden, toen meer mensen konden schrijven, verscheen ook de handtekening op de akte, eigenlijk net zoals nu. Maar vaak kwam daar dan nog een zegel bij, waarmee het definitieve bewijs geleverd werd door de ‘zegeldrager’.
Ganzenveer en lakstempel
Op de foto zien we wat je daarvoor nodig had. Je begon natuurlijk met een blanco stuk perkament en bijvoorbeeld met een inktstel zoals hier op de foto staat. Een ganzenveer, een pennenmes om de veer te scherpen, een inktpot en een zandstrooier. Als de tekst was geschreven, strooide je er een beetje zand overheen, zodat de inkt sneller droog was. Dan kwam de persoon die de akte moest bekrachtigen. Met het kaarsje, dat in donkere tijden ook voor verlichting zorgde, werd het rode lakstaafje verhit. De lak smolt en de gesmolten lak werd op het perkament aangebracht. Voordat de lak weer was uitgehard werd met de lakstempel het zegel in de lak geplaatst, waarmee de echtheid van het document gewaarborgd was. In latere tijden werd de akte ook nog met een zwierige haal getekend, en zo werd het geheel ‘bezegeld’.