PERSBERICHT 27-12-2022
Veel informatie over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog openbaar
Jaarlijks worden er in januari archiefstukken openbaar die eerder waren afgeschermd. Op 3 januari 2023 gebeurt dat ook weer bij het Regionaal Archief in Alkmaar. Het gaat om tientallen archiefstukken die eerder niet, of alleen onder bepaalde voorwaarden, konden worden geraadpleegd. Veel daarvan gaan over de directe nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Nu zijn ze voor het eerst door iedereen in te zien in de studiezaal van het archief.
In het Regionaal Archief liggen archiefstukken van negen gemeenten en talloze particulieren. De meeste documenten die aan het archief worden overgedragen, kunnen direct door iedereen worden bekeken. Soms wordt de openbaarheid van documenten nog een aantal jaar beperkt, bijvoorbeeld om de privacy van nog levende mensen of bedrijfsgegevens te beschermen. Dat kan voor maximaal 75 jaar. Hoe lang de beperkte openbaarheid geldt, wordt bepaald wanneer de archiefstukken aan het archief worden overgedragen. Als de afgesproken termijn is verstreken, worden de archiefstukken met ingang van het jaar daarop openbaar. Overigens geldt dan nog wel de privacywetgeving, zoals de AVG. Wie de stukken raadpleegt en de informatie daaruit verwerkt, moet daar rekening mee houden.
Jodenvervolging en zuiveringen
Per 2023 worden er archiefstukken openbaar over allerlei onderwerpen. Van notulen en kasboeken van kerkbesturen tot bedrijfsgegevens van Conservenfabriek Peter Verburg uit Langedijk. De oudste archiefstukken die openbaar worden, komen uit 1947. Daardoor gaan ze vaak over het einde en de nasleep van de Tweede Wereldoorlog.
Bijvoorbeeld een archiefstuk met de beschrijving ‘Jodenvervolging’ uit het archief van de gemeentepolitie van Alkmaar. Het dossier bevat de uitvoerige administratie rond het vorderen van de huizen en achtergelaten goederen van alle joodse Alkmaarders, die op 5 maart 1942 gedwongen werden ‘geëvacueerd’. Er is vastgelegd welk adres door welke agent werd ontruimd, en welke goederen daar werden gevorderd. Het bevat ook een telling van openbare plaatsen en winkels die voor joden verboden werden. Dat was nodig om genoeg borden te ontvangen waarop die gebiedsontzeggingen werden aangekondigd – voor Alkmaar waren dat er 250. Het meest recente document in deze map gevuld met de uiterst nauwkeurige registratie van de anti-Joodse maatregelen, stamt uit mei 1947. De Commissaris van de Politie te Alkmaar verklaart daarin dat op 5 maart 1942 ook de Laat 201 door de politie werd ontruimd en verzegeld.
In hetzelfde archief worden ook archiefstukken openbaar die te maken hebben met de naoorlogse zuiveringen. Een dossier gaat bijvoorbeeld over de zuiveringsmaatregelingen die ten aanzien van het politiecorps werden getroffen tussen 1945 en 1947. Een ander dossier gaat over het intrekken van een tapvergunning die verleend was aan een hoteluitbater in de Langestraat. Het hotel had tijdens de bezetting als ‘Wehrmachtshotel’ gediend en de uitbater werd na de oorlog als collaborateur opgepakt. In het verslag dat de intrekking van de vergunning moest staven, staan veel details over hoe het er tijdens de oorlog aan toe ging in het hotel. De hoteleigenaar “bleek bovendien voor alles dubbele toewijzingen te krijgen.”
NSB’ers en tewerkgestelden
Uit alle delen van het werkgebied van het Regionaal Archief worden soortgelijke archiefstukken openbaar die te maken hebben met de nasleep van de oorlog. Een voorbeeld is het dossier over het optreden tegen NSB’ers en landverraders te Limmen uit 1945-1947. Het gaat onder meer over de vordering eigendommen van een NSB-lid en bunkerbouwer. De ingenomen spullen werden door de arrestatieploeg gevonden in de schuur en in verstopplekken onder de vloer en op zolder. Een ander voorbeeld komt uit de Wieringermeer: de gemeente werd door het tribunaal te Alkmaar verzocht gegevens te verstrekken over een NSB’er die in 1946 overleed in een interneringskamp te Wezep. Omdat de zaak tegen hem nog liep, werd de gemeente gevraagd aanvullende informatie te versturen. Uit de archieven van de gemeente Texel wordt onder meer een vuistdik dossier openbaar over de teruggave van oorlogsbuit (1945-1947), evenals stukken over de zuivering van gemeentepersoneel en correspondentie over allerlei oorlogshandelingen die op het eiland hadden plaatsgevonden.
Een deel van de achiefstukken gaat over werkzaamheden die door tewerkgestelden werden verricht, zoals in Heiloo én het Archief Alkmaar (toen nog samen met het Stedelijk Museum Alkmaar). De tewerkgestelden gingen in het archief aan de slag met het ordenen van fiches, het op naam toegankelijk maken van oude Doop-, Trouw- en Begraafboeken en het herordenen van boeken van de museumbibliotheek. Een deel van de arbeiders bleef ook na de oorlog nog een poos voor het archief werken. Een van hen werd echter al snel ontslagen omdat hij lid was geweest van de NSB.
Naast deze voorbeelden worden er nog veel meer dossiers openbaar over bijvoorbeeld de behandeling van landverraders in de Schermer, de opsporing van NSB’ers en oorlogsmisdadigers te Castricum, het functioneren van de oorlogsburgemeester in Langedijk en het rechtsherstel voor overheidspersoneel te Heerhugowaard. Een lijst met de openbaar geworden inventarisnummers vindt u hier.
Alle openbaar geworden archiefstukken zijn vanaf dinsdag 3 januari op te vragen voor inzage in de studiezaal van het Regionaal Archief, aan de Bergerweg 1 in Alkmaar. De studiezaal is dinsdag tot en met vrijdag geopend van 9.00 tot 17.00 uur.