‘Wie van jullie is er wel eens in een archief geweest?’ Een groep van twintig middelbare scholieren staat in een kring in de hal van het archief. Vijf van de twintig handen gaan de lucht in. ‘En kan iemand vertellen wat we hier in het archief doen?’ ‘Ehm.. oud papier bewaren!’.

2024 is omgevlogen! In het afgelopen jaar hebben we in het archief ruim 1100 leerlingen ontvangen. De groep bestond uit 374 basisschoolleerlingen (PO) en 733 middelbare scholieren (VO). Veel scholen kwamen voor de educatieprogramma’s Tweede Wereldoorlog, Beleg van Alkmaar en Middeleeuwen. Maar ook de programma’s op maat werden veelvuldig aangevraagd. De scholen in de regio weten ons te vinden. Het is fijn om te merken dat steeds meer leerlingen weten wat een archief is of er zelfs al een keer geweest zijn. Dat belooft wat voor de komende jaren!

Middeleeuwen

We begonnen 2024 met een bijzondere vondst: in een aantal zeventiende-eeuwse boekbanden bleken stukjes perkament te zitten van een boek uit de elfde eeuw. De middeleeuwse vondst werd groot nieuws en leverde veel publiciteit op. Ook verschillende middelbare scholen gingen dit jaar met het onderwerp middeleeuwen aan de slag. In de maand juni hebben we alle brugklassen van het Stedelijk Dalton College Alkmaar ontvangen voor een bezoek met rondleiding. De Adriaan Roland Holstschool in Bergen kwam dit jaar met een klas derdejaars voor het thema Middeleeuwse literatuur. De perkamenten fragmenten konden hierbij natuurlijk niet ontbreken!

Queergeschiedenis

De maand maart is door het IHLIA LGBTI Heritage uitgeroepen tot Queer Geschiedenis maand. Geïnteresseerden konden die maand langskomen in het archief voor een speciale rondleiding over Queergeschiedenis. Aan de hand van primaire bronnen werd de geschiedenis van de Queer community in Alkmaar verteld. Het Murmellius Gymnasium in Alkmaar wilde hier graag bij aansluiten. De vierdeklassers waren namelijk bezig met het onderwerp diversiteit, wat mooi aansloot bij de bronnen en verhalen binnen de rondleiding over Queergeschiedenis.

Samenwerkingen

In voorgaande jaren zijn er ook educatieve programma’s opgezet in samenwerking met andere culturele instellingen. Ook deze programma’s zijn dit jaar een aantal keer geboekt. Met de Kunstuitleen Alkmaar hebben we een programma over kunst: Van Mondriaan tot van Everdingen. Dit programma zal komend jaar worden aangepast, waarbij de focus meer komt te liggen op fotografie. In samenwerking met het Stedelijk Museum Alkmaar hebben we de programma’s Van wie is de Victorie? (PO) en Nepnieuws (VO). Ook deze programma’s zullen in het komende jaar worden geüpdatet en samengevoegd tot één programma over het Beleg van Alkmaar.

Naast de thematische programma’s bieden we middelbare scholen ook de mogelijkheid om langs te komen voor het zogeheten PWS (profielwerkstuk). Het Regius College uit Schagen komt ieder najaar voor een rondleiding, waarna de leerlingen zelf aan de slag kunnen met primaire bronnen over hun onderwerp. In het begin is historisch onderzoek doen voor veel leerlingen een ver-van-mijn-bed-show, maar als ze vervolgens primaire bronnen krijgen waarmee ze hun eigen onderzoeksvraag kunnen beantwoorden, is de interesse gewekt.

We zijn erg blij dat we dit jaar ook een samenwerking zijn gestart met de PABO. Op 13 november ontvingen we ruim 70 PABO-studenten in het archief. Door deze leraren in spe al vroeg kennis te laten maken met historisch onderzoek, hopen we dat we een zaadje hebben geplant voor de toekomst. Het thema van de dag was verwonderen. De reacties achteraf waren erg positief en veel studenten hebben vervolgens ook een historisch onderzoek gedaan in hun stageklas!

Aan het eind van het jaar hebben we nog twee programma’s op maat gedraaid. Het eerste programma was in samenwerking met het Stedelijk Dalton College Alkmaar tijdens een uitwisselingsproject. De groep, bestaande uit Nederlandse, Spaanse, Italiaanse en Oostenrijkse leerlingen, gingen aan de slag met Fakenews (Engelstalige versie van Nepnieuws). Aan de hand van foutieve kaarten, propaganda en ooggetuigenverslagen over het Beleg van Alkmaar, werden de leerlingen aangezet om na te denken over nepnieuws.

Trijn, bronnen en ChatGPT

Het laatste schoolbezoek van het jaar stond in het teken van de Grote kerk van Alkmaar ten tijde van het begin van de Opstand. De tweedejaars van het Petrus Canisius College Alkmaar kwamen op bezoek ter voorbereiding op hun bezoek aan de Grote kerk later dit jaar. Na een rondleiding langs bronnen over religieuze twisten in de regio, gingen de leerlingen aan de slag met bronnen over de figuur Trijn Rembrandts. Heeft deze Alkmaarse heldin wel echt bestaan en zo ja, heeft zij ook een standbeeld verdiend? De meningen waren verdeeld.

Het belang van onderzoek doen en een kritische houding aannemen ten opzichte van de bronnen, werd ook tijdens dit laatste bezoek maar weer eens bevestigd. Op de vraag welke bronnen de leerlingen zouden gebruiken als ze meer wilde weten over Trijn Rembrandts, klonk al snel ‘ChatGPT’. Deze chatbot met kunstmatige intelligentie wordt door steeds meer mensen gebruikt op verschillende manieren. Des te belangrijker is het, om leerlingen van jongs af aan met primaire bronnen te laten werken en hen te leren om daar vragen bij te stellen. Daar ligt een mooie uitdaging voor het archief!

Wij gaan het komende jaar aan de slag met nieuwe programma’s, nieuwe samenwerkingen en hopelijk ook veel nieuwe leerlingen.

Op naar een mooi 2025!

Door Loes Ekhart-Knijn