Het is zomer en de terrassen van cafés stromen vol. In de zon, met familie of vrienden en in de frisse buitenlucht genieten mensen van rosébier, prosecco, ginger ale, latte macchiato, verse muntthee, ijskoffie of een andere populaire drank. Honderd jaar geleden was dat wel anders. Toen was de melksalon de aangewezen plek om een glaasje te nuttigen.

Want er was een tijd waarin melk het straatbeeld tekende. Zowel in als buiten de stad kon men melkfabrieken en melksalons vinden. Ook in Alkmaar is rond 1900 de melksalon in opkomst. Bij deze vroegere ‘gezonde snacklocaties’, ook wel kattenkroeg genoemd, stond het drinken van een glas hygiënisch verwerkte koemelk centraal. Vaak gedronken bij zelf meegebrachte boterhammen, maar het was er ook mogelijk (melk)producten te nuttigen als ijs en belegde broodjes.

Hygiëne

Er wordt na circa 1875 steeds vaker melk gedronken. Maar de hygiëne bij melkboeren wilde nog wel eens te wensen overlaten. En niet alleen bij hen, het gebeurde dat melkslijters hun waar aanlengde met (sloot)water of flessen hiermee omspoelde na gebruik. Het uitbreken van ziektes als tuberculose, cholera en tyfus door het drinken van besmette melk was dan ook aan de orde. Eind 19e eeuw bereikt de industrialisatie de Nederlandse zuivelsector. De opkomst van melkinrichtingen – zuivelfabrieken waar boeren hun melk veilig en rein konden laten opslaan en verwerken voor consumptie – was in deze periode dan ook aanstaande in de grotere steden.

Straatbeeld

In 1924 startte in Bergen bijvoorbeeld de melkinrichting Wilhelmina langs de Bergerweg. Door talloze boeren uit de omgeving werd het ‘witte goud’ aan de zuivelfabriek geleverd. Na verwerking verspreidde melkauto’s hun goed in de regio. Maar ook in de binnenstad van Alkmaar was het raak met melkinrichting Concordia aan de Schoolstraat, De Eerste Alkmaarsche Melkinrichting aan het Varnebroek en de Coöperatieve Alkmaarsche Centrale Melkinrichting aan de Oudegracht. De bedrijven beconcurreerden elkaar, in lokale kranten werd opgeroepen de melkbezorger te vragen naar hun ‘prima melkproducten’ als karnemelk met gort of baby-bloempap.

Sommige houders van melkinrichtingen openden een verkooplokaal of een melksalon en gingen hierin helemaal met de tijd mee. Zo werd in de jaren dertig in de krant reclame gemaakt voor ‘naar de eischen des tijds nieuw ingerichte melksalons’. Kent u ze misschien nog (van horen zeggen)? De melksalons aan Langestraat en in de Koorstraat bij de Grote Kerk of de melksalon van Molen-Haverkorn aan de Mient. Ook de melksalon van Bint in Egmond aan Zee aan de Voorstraat en in Bergen Sportlust bij de renbaan of Sport Rust mogen niet vergeten worden.

Door Tessa S. Free
(Geschreven in 2015 voor de reeks 'ik was erbij' verhalen in de Alkmaarsche Courant. Bijgewerkt in 2023)