In mei 1967 kon je in vele lokale én landelijke kranten lezen over ‘Spoor 67’. Een expositie van treinen en allerhande trein-gerelateerde zaken bij het station van Alkmaar. Er was zelfs een Europese primeur te zien: de Plassermatic. Railenthousiastelingen konden echter vijf dagen lang hun hart ophalen met nog veel meer ‘leuks’.
Aan de vele oranje vlaggen met NS-logo op het stationsplein konden mensen zien dat er wat groots aan de hand was bij het station. Er waren twee redenen voor een groot spoorevenement in het Alkmaar van 1967. Ten eerste bestond de lijn Alkmaar – Haarlem precies honderd jaar en ten tweede hield de Weg en Werken Vereniging van de Nederlandse Spoorwegen hun voorjaarsvergadering in Alkmaar. Dat was een vereniging met maar liefst 3000 leden die zich bezighielden met het onderhouden van spoorbanen en -emplacementen. De firma Van Gend en Loos was zojuist verhuisd en op het stations terrein was daarom veel ruimte vrijgekomen. Ideaal om treinen, wagons en allerlei machines die met het onderhoud van het spoor te maken hadden tentoon te stellen.
De Plassermatic in de nacht
Het nieuwe paradepaard van de Nederlandse Spoorwegen was ook aanwezig: de Plassermatic 275. Net ingereden vanuit Oostenrijk. Een enorme machine waarmee sporen en wissels omhoog konden worden gebracht en ‘gestopt’: stoppen was het opvullen van verzakkingen onder het spoor, die waren ontstaan door bijvoorbeeld een slappe ondergrond. Normaal moesten wel zo’n veertig man met een krik het werk uitvoeren en daarna met een schep de ruimte opvullen. De nieuwe machine van Duits ontwerp kon dit werk makkelijk af met behulp van maar twee man personeel. Dat leverde wel veel lawaai en stof op en werd daarom ’s nachts gedaan. Aangezien de machine toch al in Alkmaar stond voor de expositie maakte men daar meteen gebruik van om het Alkmaarse emplacement ook een opknapbeurt gegeven.
Lof en kritiek
Burgemeester Wytema opende op 23 mei de expo met het uitspreken van de wens: “...dat een grote publieke belangstelling zal mogen bijdragen tot een verhoogde bloei van de Nederlandse Spoorwegen”. Wytema kon het niet laten toch wat kritisch op de Spoorwegen te zijn, aangezien het baanvlak richting Den Helder nog steeds enkel spoor was en de verschillende sneltreinen uit Alkmaar niet goed aansloten op de rest van het Nederlandse spoorwegnet. Het verbaasde hem ook dat de NS eigenlijk een soort tramverbinding onderhield naar Amsterdam waarbij een station als Koog-Bloemwijk eenzelfde waarde werd toegekend als het station van Alkmaar. Lof was er ook voor twee nu nog steeds bestaande instellingen, het Spoorwegmuseum en de Nederlandse Vereniging voor Belangstellenden in het Spoor- tramwegwezen (NVBS). Beide hadden aan ‘Spoor 67’ bijgedragen met rollend materieel, instructief materiaal, historische foto's en schaalmodellen. Na zijn speech drukte de burgemeester op een knop en schakelde een verkeerslicht op groen. Bezoekers mochten dan eindelijk naar het expositieterrein.
Na het betalen een kwartje (volwassenen) en tien cent (voor kinderen) konden bezoekers hun ogen gaan uitkijken. Het entreegeld kwam ten goede van het Nationaal Reumafonds. Voor de technisch aangelegde bezoeker was er veel te zien en leerlingen van de LTS konden een uitgebreide voorlichting verwachten over machines en het werken bij de Spoorwegen. Velen waren onder de indruk van een nieuw waarschuwingssysteem waarmee werkers aan de spoorbaan per kabel en zelfs draadloos op hoogte konden worden gebracht van een aankomende trein. Nieuw was ook een ‘snowdetector’. Een apparaat dat de op propaangas werkende wisselverwarming ontstak als de tempratuur een bepaald minimum had bereikt.
Mee ‘op de bok’
Voor de minder technisch aangelegde bezoeker viel er ook veel te beleven in en rond een oude goederenloods op het stations terrein. Naast een unieke verzameling van foto's van de stoomtram Bello en enkele kostbare schaalmodellen van treinen, waren er diverse echte (dieselelektrische) locomotieven en rijtuigen opgesteld. Men kon onder andere een kijkje nemen in een gloednieuw slaaprijtuig en een voormalig koninklijk rijtuig, waarin films op spoorweggebied werden getoond. Op enkele locomotieven waren ook machinisten aanwezig die alles konden vertellen over hun werk en de knoppen, schakelaars, meters en hendels in de cabine. Het werk van een machinist was veel meer dan alleen rijden, stoppen en op seinen letten, zo werden de toehoorders op het hart gedrukt. Voor veel bezoekers zal het hoogtepunt van de dag wel zijn geweest dat ze de kans kregen om mee te rijden ‘op de bok’ van een locomotief.
De Alkmaarsche VVV gaf het geheel ook nog eens een toeristisch tintje door aanwezig te zijn met een eigen stand met informatie over Alkmaar en het omliggende gebied.
In latere jaren waren er nog verscheidende treinexposities in Alkmaar. Die in 2005 en 2009 zullen vele railfanaten zich nog wel kunnen herinneren. Tegenwoordig is het railemplacement van Alkmaar niet echt meer geschikt voor grote treinshows. Al kunnen we af en toe nog wel genieten van de komst van een enkele stoomtrein of een andere speciale ‘ijzeren ros’.
Door Mark Alphenaar