De kantine van de Ringersfabriek aan de Noorderkade moet helemaal blauw gestaan hebben van de tabaksrook op woensdagavond 29 oktober 1958. Er vond namelijk een heuse pijprookwedstrijd plaats. Wie kon zijn pijp zo lang mogelijk in de brand houden? Op initiatief van de personeels- vereniging van cacao- en chocoladefabriek Ringers, in samenwerking met tabaksfabriek Niemeyer uit Groningen, werd de proef op de som genomen.

In de weken voor de wedstrijd werden verschillende aankondigingen in de Alkmaarsche Courant geplaatst. Iedere pijproker uit de omgeving Alkmaar was welkom om mee te doen. ‘De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat ook dames woensdag van de partij zullen zijn’. Er werd een bedrijfscompetitie georganiseerd voor het personeel van Alkmaarse bedrijven en een persoonlijke competitie voor iedere enthousiaste pijproker. Elk deelnemend bedrijf mocht maximaal zes pijprokers afvaardigen. Deelname was geheel gratis en het winnende team kreeg de wisselbeker mee naar huis. ‘Behalve het sportieve element zal ook de gezelligheid onder elkaar velen naar de Ringers-kantine doen snellen.’ Een week voor de betreffende avond hadden zich al tien bedrijven aangemeld.

Het roken van pijp, sigaren of sigaretten was halverwege de twintigste eeuw een alledaagse gewoonte. Roken was onderdeel van de cultuur. Na de ontdekking van Amerika in 1492 kwam tabak naar Europa. In de beginperiode werd het vooral medicinaal ingezet, maar vanaf het einde van de zestiende eeuw werd het pijproken door Engelse huursoldaten geïntroduceerd als genotmiddel. Pijproken werd sterk geassocieerd met mannen. In verschillende culturele uitingen, reclames en films werd de pijp verbonden aan mannenwerk. Toch was roken niet voorbehouden aan mannen. In de zeventiende eeuw rookten ook dames uit de hoogste kringen een pijp. Later werd het ook in de lagere kringen gewoon om een pijp te roken.

Hoge verwachtingen

Op 29 oktober 1958 om acht uur begon de pijprookwedstrijd in de kantine van Ringers. Bij binnenkomst kregen alle deelnemers een Goudse stenen pijp – die ze mochten houden –, een zakje met 3,3 gram baaitabak en twee lucifers. De tweede lucifer mocht alleen worden gebruikt als de eerste bij de start weigerde. De wedstrijd werd gehouden onder auspiciën van de Nederlandse Bond voor Pijprokers. Deze bond was een paar maanden voor de wedstrijd, in augustus 1958, in Maastricht opgericht. De technische leiding was in handen van de firma Niemeyer. Die verzorgde ook de pijpjes en de baaitabak. Vlak voor aanvang deelde wedstrijdleider de Vries mee dat het Nederlandse record pijproken op dat moment stond op 112,5 minuten. Deze tijd was een aantal weken daarvoor neergezet door een pijproker uit Dordrecht. De verwachtingen waren hooggespannen.

Na het startsein werden vijftig lucifers tegelijkertijd aangestoken. ‘Het klonk alsof er een stuk vuurwerk de lucht in ging.’ Er deden in totaal zes bedrijfsteams mee en veertien losse deelnemers. Ook het gemeentepersoneel van Alkmaar was van de partij. De grammofoon werd aangezet en ‘begon opgewekte Victor Silvesterklanken rond te strooien.’ De jazzmuziek van deze beroemde Engelse muzikant en bandleider klonk vrolijk op de achtergrond. Na 7 minuten bleek meneer Schoenmaker, teamlid van transportbedrijf Van Gend & Loos, de eerste afhaker. ‘Doelbewust, verbeten, uiterst kalm of zeer geconcentreerd rookten de anderen verder.’ De redacteur van de Alkmaarsche Courant deed zelf ook mee met een bedrijfsteam en was na een halfuur nog ‘reeds in de strijd’. In de persoonlijke competitie gooide de heer Balvers hoge ogen. Hij bleek voor het eerst een pijp in zijn mond te hebben, maar hield het desondanks meer dan een uur vol. ‘Mogelijk was de aanwezigheid van zijn echtgenote hem tot steun.’

Zo zwart als roet

De wedstrijd werd gewonnen door de twintigjarige G.H. Leeuwangh. Hij werd uitgeroepen tot pijprookkampioen van Alkmaar. Na 63 minuten bleek hij de enige te zijn die zijn pijp nog in de brand had. Uiteindelijk doofde zijn pijp na 68,5 minuten. Zijn tong bleek zo zwart als roet. Leeuwangh was vlak voor de wedstrijd afgewezen voor het team van het Centraal Ziekenhuis, omdat ze daar niet verwachtten dat hij het langer dan een halfuur zou volhouden. Achteraf gezien had hij, als reparatiemonteur van het Centraal Ziekenhuis, dat team naar de overwinning in de bedrijfscompetitie kunnen brengen. Technisch Bureau De Vries ging er nu echter met de hoofdprijs vandoor. Dat behaalde de gezamenlijke tijd van 271,5 minuten. Leewangh kreeg uit handen van firma Niemeyer een originele Delfts blauwe tabakspot.

Enkele dagen later keken de bestuursleden van de personeelsvereniging van Ringers terug op een geslaagde avond. Tijdens de bestuursvergadering van 7 november bij de voorzitter thuis, werd de avond nog even nabesproken. ‘De pijprookwedstrijd in samenwerking met Niemeyer was een succes. Er was een behoorlijke deelname en alle aanwezigen konden op een genoeglijke avond terugzien.’ Het werd gewaardeerd dat er ook andere personeelsverenigingen uit Alkmaar meededen. Er werd zelfs gesuggereerd dat Alkmaar mee zou kunnen doen aan het provinciale kampioenschap pijproken.

Cultureel erfgoed

Tegenwoordig is er natuurlijk veel meer bekend over de schadelijke werking van roken op de gezondheid. Het roken van een pijp of sigaret verdwijnt langzaam uit het straatbeeld. Toch zijn er ook initiatieven om de cultuur rond pijproken te behouden voor de toekomst. Er bestaan verschillende pijprokersverenigingen in Nederland. Op 20 februari wordt jaarlijks internationale pijprookdag gevierd en in 2015 is de cultuur van het pijproken opgenomen in de lijst Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Door de rijke materiële cultuur rond pijproken bestaan er nog prachtige voorbeelden van stoppers, tabakspotten en pijpen van porselein of meerschuim. Maar een bedrijfskantine die blauw staat van de tabaksrook, dat zullen we niet snel terugzien.

Door Loes Ekhart