Onlangs werd bekend dat de Alkmaarse Shona Shukrula de eerste vrouwelijke scheidsrechter wordt in het betaalde mannenvoetbal. De 32-jarige Alkmaarse hoopt het komende seizoen haar eerste wedstrijd in een van deze competities te fluiten. Maar wist u, dat de allereerste vrouwelijke scheidsrechter in Nederland ook al uit Alkmaar kwam? Of eigenlijk de eerste drie vrouwelijke scheidsrechters?

Daarvoor moeten we terug naar 1961, een tijd waarin er ook al een gebrek aan scheidsrechters was. Het was de Alkmaarse KNVB-bestuurder Teun Bakker die het plan kreeg om dat probleem op te lossen door ook vrouwen te laten fluiten. Zijn plannen kregen echter veel tegenstand in de hoogste regionen van de KNVB. Men geloofde er niet in. Bovendien mochten vrouwen in die tijd nog helemaal geen lid zijn van de KNVB, dus het vervullen van de officiële functies was onmogelijk.

Bakker liet het er niet bij zitten, en zette zijn plannen door. In het geheim leidde hij drie jonge vrouwen op tot scheidsrechter: Ineke Boom (21 jaar), Nel Rentenaar (20 jaar) en Klazien Laan (20 jaar). Bakker wilde op deze manier laten zien dat zijn plan wel degelijk kon werken. De vrouwelijke scheidsrechters zouden hun debuut maken op het grote juniorentoernooi dat op 10 en 11 juni 1961 plaats zou vinden in Alkmaar. Dit jaarlijks terugkerende toernooi trok veel voetballertjes van clubs uit heel Noord-Holland.
De drie ‘Alkmaarse meisjes’ werden onder leiding van de zeer ervaren scheidsrechter Leen Augustijn, in het geheim in zes weken klaargestoomd: ‘Ze leerden de spelregels, het geven van leiding, pedagogisch inzicht, kortom alles wat er bij het leiden van een voetbalwedstrijd te pas komt.’ Om de praktijk beter te leren kennen, werden gezamenlijk nog wat wedstrijden bezocht, waarbij ze leerden van de goede en foute beslissingen in het veld.
In de Alkmaarsche Courant van 1 juni 1961 werd het komende debuut bekendgemaakt als een ‘primeur in voetbalsport’. Zelf beoefenden de drie vrouwen andere sporten: Nel en Ineke speelden handbal bij het Alkmaarse AVA en Klazien beoefende de atletieksport bij DOVES te Heiloo. Ze waren wel bekend met de voetbalsport, zo was de vader van Nel op dat moment de trainer van de Foresters uit Heiloo en werkte Ineke op het bondsbureau van de KNVB.

Op 20 mei 1961 was er zelfs een testwedstrijd geweest, waar de drie dames een proeve van bekwaamheid konden afleggen. Het betrof een juniorenwedstrijd tussen Alcmaria Victrix en RK AFC, waarbij ieder 20 minuten mocht fluiten. Het viel de verslaggever op dat de buitenspelregel nog wel wat probleempjes opleverde, maar dat verder het ‘scheidsrechteren’ tot ieders tevredenheid verliep.

Op zaterdag 11 juni was het dan eindelijk zover. Die dag begon het tweedaagse jeugdtoernooi, waar maar liefst 414 elftallen met ruim 5.000 jeugdspelers van verenigingen uit heel Noord-Holland zouden strijden om de overwinning. Met de honderden wedstrijden in twee dagen was de inzet van de vrouwelijke scheidsrechters zeer welkom. De drie jonge vrouwen hadden een ‘keurig scheidsrechtersuniform’ aangemeten gekregen om hun eerste officiële voetbalwedstrijd te leiden. Uit het verslag dat in deze krant verscheen, sprak men over een dag vol verrassingen: vrouwelijke referees, regen en geen muziek. Op de foto zagen we dan ook een voetbalveld met grote plassen. ‘De regen gutste in stromen neer’, was dan ook de openingszin van het artikel. En de jonge voetballertjes moesten het, in tegenstelling tot eerdere jaren, het ook nog eens zonder muziek stellen. Want op de dag van het toernooi, toen men bezig was de geluidsinstallatie aan te sluiten, hoorde men dat vanwege geluidsoverlast voor de omwonenden er geen muziek uit de luidsprekers mocht schallen. Dus geen muziek, maar wel regen èn het debuut van onze drie Alkmaarse scheidsrechters. Ze floten op ‘veld C’, en kregen daar veel belangstelling. De primeur trok veel fotografen, en de prestaties van de dames werden kritisch gevolgd. Maar volgens de verslaggever ‘hebben [ze] het er kranig afgebracht. Er werd niet teveel gefloten, er waren geen zenuwen, niets’. Het leek erop alsof ze nooit anders hadden gedaan. De heer Augustijn keek dan ook tevreden toe: ’Ze vallen helemaal niet op’. Een mooi compliment!

Dat ze wel opvielen bleek toen een verslaggever van een andere krant een rasecht Westfries spelertje tegen zijn teamgenootje hoorde zeggen: ‘Weet je dat er twee grieten fluiten?’ En de rechtsbuiten van Alcmaria Victrix, Thijs Leeuwenkamp, voegde daaraan toe: ‘En ze zijn nog streng ook!’ Hij kon het weten, want de wedstrijd van zijn elftal tegen elf leeftijdgenootjes van Hollandia was de ‘ouverture van de eerste vrouwelijke scheidsrechter in Europa’, zoals te lezen stond in het verslag. Het was Ineke Boom die deze wedstrijd leidde. Zij deed het ‘keurig’ volgens de krant. Voor de wedstrijd hielden haar twee vrouwelijke collega’s een paraplu boven haar hoofd, om haar ‘keurige kostuum’ te beschermen voor de wedstrijd. Een andere primeur: Klazien Laan was die middag de eerste vrouw die een strafschop toekende, waarbij de tegenpartij de straf trouwens zonder morren onderging. Ook Nel Rentenaar kreeg voor haar prestaties lof toegezwaaid.

Niet alleen de drie vrouwelijke scheidsrechters baarden opzien, er werd ook opgemerkt dat een van de deelnemende elftallen een vrouwelijke leider had, een unicum volgens de krant. Het ging om mevrouw Hemelrijk uit De Rijp, die ‘bij de jeugdige voetballertjes van De Rijp zeer populair is’ en de leidster was van de Rijper B-junioren.
Al met al een bijzondere dag, en de jonge voetballertjes konden trots met hun gewonnen speldjes, moe maar voldaan, huiswaarts keren. Alleen B-junior A. Horst had wat meer pech, de jonge speler van Zaandijk brak zijn been en moest naar het ziekenhuis. Maar dat was, naast de vele regen, ‘de enige dissonant op deze bijzondere dag’.

Na dit weekend verschenen er vele berichten in de landelijke media over de primeur. Ineke Boom werd later nog voor de radio geïnterviewd door de bekende sportjournalist Bob Spaak. En in 1962 besloot de KNVB dat vrouwelijke scheidsrechters wedstrijden voor jongens tot 14 jaar mochten fluiten. En nu, 62 jaar later, betreedt de Alkmaarse Shona het laatste mannenbastion in het voetbal.

Door Paul Post