Ingeklemd tussen winkelcentrum De Mare en de wijk De Horn in Alkmaar Noord staat het resultaat van een unieke samenwerking. Kerkelijk Centrum De Blije Mare is niet zomaar een religieus gebouw, maar herbergt al veertig jaar twee geloven. De bouw van het kerkelijk centrum, en daarmee de samenwerking, werd echter van het begin af aan op de proef gesteld.

‘Het is inmiddels 9 uur geweest. Het wachten is op [de voorzitter]. Men wil er niet aan denken dat hij een negatief besluit zal moeten doorgeven, doch als hij om 21.20 in een zeker niet-opgewekte stemming arriveert, weet de vergadering dat het ‘mis’ is.’ Dit citaat uit het verslag van de Bouwcommissie op 18 mei 1982 schetst een heel duidelijk beeld. De bouw van kerkelijk centrum De Blije Mare, dat dit jaar veertig jaar bestaat, ging niet zonder slag of stoot, en het was er zelfs bijna niet geweest.

In de jaren zeventig groeiden de Nederlandse steden exponentieel. Ook rond Alkmaar werden steeds meer polders volgebouwd en ontstonden nieuwe wijken zoals Huiswaard I en Huiswaard II. Vanuit de gemeente Alkmaar werden nieuwe plannen gemaakt om nóg een wijk te bouwen, namelijk De Mare. Tegen deze achtergrond, en omdat ontmoetingscentrum ‘de Rekere’ niet meer voldeed, ontstond er vanuit de hervormde, gereformeerde en katholieke kerkgemeentes een behoefte om een nieuw kerkgebouw neer te zetten. Een bijzondere wens, want door ontkerkelijking moesten in heel Nederland kerken hun deuren sluiten. Deze omstandigheden zorgden ervoor dat de drie gemeentes, die voorheen strikt gescheiden opereerden, nu gingen samenwerken. Een unicum binnen Alkmaar.

Volksmuziekschool

Om de bouw van een nieuwe kerk te realiseren werd er een bouwcommissie opgericht. Deze bestond uit leden van alle drie de kerkgemeentes. De eerste verslagen uit het archief van deze commissie dateren uit 1977 en zijn zeer gedetailleerd. Ze laten zien hoe bijzonder de samenwerking tussen de geloofsgemeenschappen was en dat deze niet vanzelfsprekend was. Tijdens de bijeenkomst van 25 mei 1978 bijvoorbeeld liep de discussie over het aanstellen van een architect zo hoog op, dat een van de leden dreigde op te stappen. Uiteindelijk werd architectenbureau E.M. Fontein uit Amsterdam aangesteld.

Fontein had een heel eigen visie op de functie van een kerk en een kerkgebouw. Een kerk, vond hij, zou midden in de gemeente moeten staan en daarom aansluiting moeten zoeken met de gemeenschap rond het gebouw. Naast een kerkelijke functie zou het gebouw ook een sociale functie moeten hebben. Hij stelde daarom een ontwerp voor met een centrale ontmoetingsplek, twee kerkzalen en daaromheen ruimtes die verschillende activiteiten faciliteerden. Door dit idee gingen de kerkelijke gemeentes samenwerken met de Volksmuziekschool, in de hoop dat het gebouw ook als muziekschool kon fungeren.

Samen en toch apart

Het ontwerpproces startte in 1979 en ging gepaard met gesprekken over de verdeling van de financiële lasten van het project. Uiteindelijk bekostigden de gereformeerde en de hervormde gemeenten gezamenlijk zestig procent van de bouw en de katholieke gemeente veertig procent. De eerste ontwerpen door Fontein werden uitvoerig besproken, want hoe zorg je ervoor dat je elkaar kunt ontmoeten, maar dat je tevens geen overlast ervaart? De wensen werden uitgebreider, maar in het najaar van 1980 zette de financiële crisis alles op losse schroeven. De bouw van winkelcentrum De Mare was verre van zeker en alle gemaakte plannen voor het kerkgebouw verdwenen van tafel. Uiteindelijk besloot de bouwcommissie om verschillende aspecten te laten vervallen, waardoor het pand niet meer geschikt was als muziekschool. De samenwerking met de Volksmuziekschool werd beëindigd. Tijdens gesprekken met de gemeente Alkmaar bleek er echter een andere kavel beschikbaar te zijn, namelijk aan de Kajakstraat in De Horn-Zuid.

Vanaf dat moment verliep de planning voorspoedig. Er werd budget beschikbaar gesteld om elementen van de Dominicuskerk, die op de nominatie stond om gesloopt te worden, te kopen. De bouwcommissie koos voor een aantal ramen en voor de kerkklokken. Dat laatste leek niet haalbaar, totdat de gemeente Alkmaar een donatie deed tijdens de opening van Winkelcentrum De Mare. Het gehele bedrag dekte de kosten van de aanschaf en het plaatsen van de klokken in de klokkentoren. Bekijk hier een video van de klokken op de Blije Mare.

Met zulke vergevorderde plannen leek niets de bouw meer te verhinderen, maar er moest nog toestemming worden verkregen vanuit de kerkvoogdij. Alle kerkelijke gemeentes besloten dit te doen door middel van een schriftelijke stemming onder de leden. Aan hervormde zijde bleek echter dat slechts 24 procent van de gemeenteleden had gestemd. Omdat de niet ingevulde stemmen als negatief werden bestempeld, was er te weinig steun en wil de hervormde kerkvoogdij de opdracht voor de bestektekeningen niet verstrekken. De voorzitter van de bouwcommissie kreeg een maand de tijd om de benodigde stemmen te halen. Dat lijkt genoeg te zijn geweest want uit de eerstvolgende notulen blijkt dat de opdracht voor de bestektekeningen was verstrekt. Op 16 mei 1983 werd de eerste paal geslagen en ook was de naam van het gebouw toen bekend: De Blije Mare.

Maria en Immanuel

Niet alleen het gebouw, maar ook de twee kerken die er huizen kregen een naam. De katholieken noemden hun deel van het gebouw ‘Mariakerk’. De hervormden en gereformeerden kozen daarop voor hun deel voor de naam ‘Immanuelkerk’ want ‘Maria kreeg de blijde boodschap, die luidde: je krijgt een kind, noem hem Immanuel (God met ons)’. Zo wordt de samenwerking tussen de twee kerken in de namen weerspiegeld.

Op 1 september 1984 werd De Blije Mare feestelijk ingewijd. Dat de bouwcommissie iets bijzonders had gepresteerd, was ook de leden zelf duidelijk. In zijn toespraak beschreef de voorzitter het als “een geweldige ervaring […] om vanuit […] verscheidenheid, gezamenlijk te werken aan dit projekt”. Hij benoemde de ‘vriendenband’ die was ontstaan, maar ook dat deze onderhouden moet worden: “De klus is klaar, het werk kan beginnen.”

Door Daniëlle van Mourik