Van oud hotel naar moderne fabriekshal
Op donderdag 7 september 1967 hing de vlag uit in Heiloo. Die dag landde onder belangstelling van honderden inwoners van Heiloo een helikopter met koninklijk bezoek: Prins Bernhard kwam het nieuwe fabrieksgebouw van Germefa aan de Oosterzijweg openen. En niet zonder reden, want hij had mede aan de basis van het bedrijf gestaan.
De wortels van de Germefa (Gereedschap Metaalwaren Fabriek} lagen in de donkere oorlogsjaren. Oprichter en eigenaar, J.H.J. Kemme was voor de oorlog leraar in het technisch onderwijs maar kwam al snel in het Amsterdamse verzet terecht. Daar kreeg hij de leiding over een illegale werkplaats, waar wapens werden opgeslagen en gerepareerd. Dat dat niet zonder risico was bleek op de laatste dag van de oorlog. Op 5 mei 1945 vond in de Valkenburgstraat een kort maar hevig vuurgevecht plaats tussen het verzet en de Grüne Polizei. Kemme vertelde hierover: ‘Aan onze zijde lagen vijf mensen op straat. Vier waren dood, de vijfde staat voor u. Als door een wonder ontsprong ik de dans. Zo eindigde voor mij de oorlog; rouw om vier van mijn metgezellen.’
Kemme wilde niet meer voor de klas staan en maakte gebruik van de door Prins Bernhard opgerichte ‘Sectie Negen’, die verzetsstrijders hielp bij de terugkeer naar de maatschappij. Met die financiële hulp startte hij in de voormalige illegale werkplaats het metaalbewerkingsbedrijf ‘Nationale Industrie’. Het groeide flink, er werkten al snel 22 mannen op 40 vierkante meter. Als er een naar de wc ging, moesten zes of zeven anderen opstaan om hem door te laten.
Het bedrijf verhuisde en kwam in 1947 terecht in het oude ‘Hotel Runxputte’ aan de Korte Kapellaan in Heiloo, het markante bouwsel naast de spoorlijn recht tegenover de Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood.
Ondanks de extra ruimte was het daar ook behelpen: de kelder liep soms onder water en op de verdiepingen konden de vloeren de zware machines nauwelijks dragen. Het bedrijf bleef groeien (naar 40 man) en verhuisde voorjaar 1953 naar de voormalige noodschool aan de Westerweg (naast boerderij Maat, later Renaultgarage Bleeker). Daar werden voornamelijk precisiegereedschappen vervaardigd voor de productie van onderdelen voor snelvuurgeweren, straaljagers, radarapparatuur, microscopen, televisietoestellen, camera’s, medische apparatuur en vele andere kostbare apparaten. Hiervoor werd gewerkt tot op een duizendste millimeter. Maar ook de stempel waarmee de metalen pithoudertjes van de Verkade waxinelichtjes werden gemaakt kwamen hier vandaan. De consument kwam niet snel in aanraking met producten van Germefa. Een uitzondering hierop was de filmprojector voor de jeugd waarin draaifilmpjes vertoond konden worden. Deze werden mede geproduceerd als arbeidstherapie op de Willibrord.
Als betrokken man was directeur Kemme actief in het maatschappelijke leven in Heiloo. Hij was raadslid voor Heilooër Belang, was betrokken bij initiatieven voor de bejaardenzorg, Veilig Verkeer Nederland en de actiegroep ‘Weg met die weg’. Ook was hij medeoprichter van de woningbouwvereniging ‘De Uitkomst’, omdat hij zag dat zijn medewerkers geen huisvesting in Heiloo konden vinden. Verder was Germefa voor veel inwoners van Heiloo bekend als plek waar bijeenkomsten plaatsvonden. Kemme stelde de fabriekskantine open voor allerlei avonden, van tuincursussen tot filmavonden, van operalezingen tot klaverjasavonden.
Veel jonge metaalbewerkers begonnen hun carrière op deze fabriek. Omdat er gebrek aan vaklui was, leidde Kemme ze zelf op. Zijn achtergrond als leraar zal daarbij zeker geholpen hebben. Het was een echt familiebedrijf, zoon en dochter Kemme werkten ook bij Germefa. De sfeer op de fabriek was goed, de feestavonden ‘berucht’ en de medewerkers werkten er vaak vele jaren. Een goed voorbeeld hiervan was de heer J.J. van Tongeren, in Heiloo vooral bekend als caféhouder en tuinder. Op zijn 76e jaar wilde hij nog wat omhanden hebben en informeerde bij de Germefa. Daar kon men hem wel gebruiken als ‘manusje-van-alles’. In 1965, toen hij al 86 jaar was, werd uitgebreid zijn tienjarig jubileum gevierd!
In 1967 werd een speciaal voor het bedrijf gebouwd bedrijfspand betrokken aan de Oosterzijweg. Het gebouw was bijna twee keer zo groot, en bevatte vier productiegroepen: instrumentmakerij, slijperij, gereedschapsconstructie en stansafdeling. En wederom een flinke kantine die voor vele zaken beschikbaar werd gesteld. Bij Germefa werkten toen ongeveer 100 man en het bedrijf leverde het precisiewerk tot in Amerika. Bij de opening van dit gebouw roemde Prins Bernhard de ondernemingsgeest van voormalige verzetsmensen zoals Kemme. Bernhard ontving als dank een stukje diamantstaal waarin hij was geportretteerd door middel van electro-vonk erosie, de enige manier waarop dit harde metaal is te bewerken.
In 2001 overleed de heer Kemme op 95-jarige leeftijd, het bedrijf maakte toen al onderdeel uit van een groter verband. In 2005 verliet Germefa Heiloo en betrok een moderne hal in de Boekelermeer, waar het nu nog steeds zit, als onderdeel van Micro Machining Group. Het gebouw aan de Oosterzijweg moest plaatsmaken voor woningbouw. Het enige wat in Heiloo nog herinnert aan die jaren is de straatnaam daar die verwijst naar de metaalindustrie: De Spindel.
Door Paul Post
De foto's van deze pagina komen van het bedrijfsarchief van Germefa. Bij hergebruik graag dit vermelden. Foto's hebben een CC-BY licentie.