De opkomst en ondergang van de Alkmaarse tv-piraten

Wie in de jaren ’80 een film wilde kijken had een aantal opties. Natuurlijk kon je naar de bioscoop gaan of wachten tot een film uitgezonden werd via Nederland 1 of 2. Spannender was de derde optie: je draaide ’s avonds je Fuba-antenne in de richting van een van de vele tv-piraten. Hun activiteiten vormen een typisch jaren 80 fenomeen.

In heel Nederland waren tussen eind jaren 70 en begin jaren 90 vele tv-piraten actief. Dit begon vaak klein op zolderkamertjes van zendamateurs, maar groeide uit tot praktisch een echte bedrijfstak toen hun populariteit steeg. Ook in en rond Alkmaar zonden vele piraten uit. Bekende waren o.a. Orion TV, Pleasure TV en Nova. Sommige bestonden maar kort, anderen vele jaren.

Een bekende piraat in Alkmaar was ook Omega TV. Deze was vooral actief tussen 1985 en 1986. Zoals bij veel piraten waren de zenders en antennes allemaal zelfbouw. Bij Omega TV werkte daarnaast alles ook nog automatisch. De zender, cassetterecorder en videorecorder werden aangestuurd door software op een Commodore Vic 20 computer. Deze schakelde de zender aan of uit, startte de film en verzorgde ook het testbeeld met muziek van de cassetterecorder.

De plekken waar de piraten zaten, waren vaak duidelijk te herkennen aan een grote zendmast op een huis of in de achtertuin. Sommige waren wel 40 meter hoog. Vaak stonden ze er wel legaal, want bij de vergunningsaanvraag was alleen het ontvangen van signalen aangegeven, niet het verzenden (dat was weer aan andere regels gebonden).

‘Natuurdocumentaires’ populair

Piraten straalden vaak hun signalen naar de ontvangsttorens van de kabeltelevisienetten op dezelfde frequenties als die van de publieke omroepen. Deze zenders waren namelijk ’s avonds uitgeschakeld, terwijl de kabelnetten ingeschakeld bleven. Later zouden ook deze netten ’s avonds uitgeschakeld worden, maar het was nog steeds mogelijk de piraten te ontvangen via een antenne op het dak van je huis. Veel bewoners van Alkmaar hadden geen enkel probleem met deze illegale zenders. Dankzij deze tv-piraten kon men films zien, die anders gehuurd moesten worden in de videotheek of pas vele jaren later op tv zouden komen. Bijkomend voordeel was dat je bij de piraten ook veel ‘natuurdocumentaires’ kon zien, of zoals ze ook wel bekend stonden: de Tiroler seksfilms. Hierdoor kregen de antennes de bijnaam ‘pornoharken’.

De piraten zonden vaak uit met sterke zenders (soms overgenomen van buitenlandse legale omroepen). Hierdoor hadden mensen die in de directe omgeving woonden, soms last van storing of van het compleet wegdrukken van de normale zenders. Een andere groep die niet blij was met de piraten waren de videotheekhouders. Zij klaagden over het teruglopen van hun omzet. Mensen kwamen namelijk niet meer films huren, want ze konden ze gewoon aanvragen bij de piraat. Deze haalde gewoon de films bij de videotheek en zond ze daarna uit. Overal in Alkmaar waren programmaboekjes van lokale piratenzenders te koop. Daarin kon je lezen welke films er allemaal die maand werden uitgezonden. Ook zat er een aanvraagformulier in voor films. Lid worden van een piraat voor bijvoorbeeld tien gulden kon ook. Veel piraten verdienden daarmee dusdanig veel geld dat ze makkelijk nieuwe zendapparatuur konden kopen, nadat hun zender weer eens door een actie van de Radio Controle Dienst in samenwerking met de politie was verwijderd. En dat gebeurde regelmatig.

Zenderoorlog

Rond 1985 woedde er in Alkmaar en grote delen van Noord-Holland een ware zenderoorlog. Videotheekhouders waren de piraten zat. Ook was men boos op het Openbaar Ministerie, dat volgens hen weinig prioriteit gaf aan de vervolging van de piraten. Enkele videotheekhouders namen het recht in eigen handen door op hun eigen panden grote stoorzenders te zetten. Hiermee drukten ze de piraten uit de lucht. Piraten omzeilden deze stoorders vaak door nog sterkere zenders te kopen.

De ‘oorlog’ nam op een gegeven moment grimmige vormen aan, nadat enkele videotheekhouders bedreigd zouden zijn door piraten. Gedreigd werd met het ‘verbouwen van hun zaak’ en ‘brandstichting door middel van molotovcocktails’. De zenders van de videotheekhouders waren overigens net zo illegaal als de zenders van de piraten. Het Openbaar Ministerie durfde lange tijd niet in te grijpen, omdat men bang was voor verstoring van de openbare orde. Uiteindelijk werd er wel ingegrepen en werden veel zenders verwijderd. Het uit de lucht halen van een zender trok altijd veel bekijks en volgens een woordvoerster van de piraat Orion TV kwamen na de verwijdering van de zender in mei 1985 zelfs 400 telefoontjes met sympathiebetuigingen van kijkers binnen. Ook de bij de verwijdering aanwezige agenten zouden gezegd hebben dat ze het jammer vonden, maar dat ze hun werk moesten doen.

In de jaren ’90 verdwenen steeds meer piraten uit de lucht. Boetes gingen omhoog van duizenden guldens tot tienduizenden euro’s na de eeuwwisseling en de pakkans werd steeds groter. De manieren waarop mensen films en tv keken, veranderden ook door de komst van internet en legale commerciële zenders. De klassieke tv-piraat is er inmiddels niet meer, maar online is er nog genoeg illegaals te zien.

Meer herinneringen over tv-piraten zijn te vinden in de Facebookgroep Televisie Piraten Nederland.

Door Mark Alphenaar

Oproep

Het Regionaal Archief Alkmaar is op zoek naar mensen die materiaal hebben over de radio- en tv-piraten uit Alkmaar e.o. Programmaboekjes, posters, flyers, stickers, al dit materiaal vormt een welkome aanvulling op de aanwezige archieven en collecties. Stuur een mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..