Van kwaad tot erger. De 8 oktoberrellen van 1970

De kranten stonden er op 9 oktober 1970 bol van: de grote ongeregeldheden tijdens de viering van Alkmaars Ontzet. Wat bezielde een groep jongeren om op een feestdag zo in opstand te komen?

Al maanden lieten socialistische bewegingen in heel Nederland van zich horen. De Kabouters waren het bekendst. Met ludieke protestacties brachten zij hun maatschappijkritiek onder de aandacht en schudden zij de gevestigde orde op. Ze deden succesvol mee aan verkiezingen en riepen in februari 1970 de Oranjevrijstaat uit. In navolging hiervan zag een maand later in Alkmaar de Oranjevrijstaat van de Ka(as)bouters het licht. Met hun (kraak)acties kwamen de Kaasbouters regelmatig in aanraking met politie. Aan de vooravond van de ontzetviering waren de gemoederen inmiddels behoorlijk verhit geraakt.

Oranjehotel eigenaar en politieKaasbouteractie stadhuisPatrouilleboot Hefring Kanaalkade

Belangrijke speerpunten van de beweging waren minder commercie, bescherming van natuur en milieu, gelijkheid en antimilitarisme. En met die laatste twee waarden strookte de Ontzetviering volgens de jongeren absoluut niet. Hun eerste ongenoegen uitten ze op 6 oktober, toen de marinepatrouilleboot ‘Hefring’ aanmeerde langs de Kanaalkade. Nog geen uur later stond een groep van 20 demonstranten te demonstreren. In hun pamfletten stond te lezen: ‘In de haven van Kaasbouterstad ligt een moordwerktuig, dat de macht symboliseert van een klein groepje geestelijk gestoorde figuren.’ De bemanning was niet onder de indruk. De commandant had er naar eigen zegge niets van gemerkt en de menie die door twee demonstranten tegen de boot was gegooid werd met een waterslang zo weer weggespoten.

Tekening Pamflet in Zwartboekmensen Verzameld voor café De WaagZitactie politiebureau.     

Op 8 oktober hadden de jongeren meer in petto. Voordat ze daadwerkelijk in actie kwamen deelden ze pamfletten uit waarin ze duidelijk maakten dat hun protest nodig was omdat de viering met militair vertoon niet paste in hun wereldbeeld, ‘daarbij hopende dat dit velen de ogen zal openen, waardoor waarschijnlijk meer begrip voor onze bedoelingen en akties zal ontstaan.’ Het eerste statement was het bezetten van de tribune voor de middagoptocht. Toen de kersverse burgemeester De Wit met zijn gasten in de Koorstraat arriveerde, zaten op de gereserveerde stoelen jongeren die borden vasthielden met de tekst ‘zij wel, u niet’. Ten behoeve van de feestvreugde greep de politie niet in. Het burgemeestersgezelschap week uit naar het stadhuis om vanaf het bordes de optocht staand gade te slaan. Op de tribune stonden de jongeren ondertussen hun stoelen af aan ouderen in het publiek.

’s Avonds bleef door voorzorgsmaatregelen de tribune voor de taptoe op het Waagplein vrij van demonstranten. Die hadden zich verzameld voor café De Waag om de marinierskapel te onthalen met protestborden, rookbommen en confetti. Een zak confetti belandde hierbij in een tuba. De taptoe verstoorden ze vervolgens met spreekkoren en ratels. Steeds meer omstanders uitten hun ongenoegen over deze actie, van sussende geluiden tot rake klappen. Toen een muzikant werd geraakt met een blik confetti, was de maat vol en greep de politie in. Zelfs politiecommissaris Waardenburg verliet zijn plaats op de tribune om mee te helpen. Ook gewone toeschouwers moesten het hierbij ontgelden. Publiek kwam in het nauw waarbij enkele kinderen zelfs over het dranghek moesten springen. Drie personen werden uiteindelijk gearresteerd voor het niet opvolgen van instructies.

Agent met fietsCharge oktoberrellen    krantenkop

Terwijl het publiek zich rond 22.00 uur naar de Kanaalkade begaf voor het vuurwerk, trok de groep jongeren naar het Kerkplein onder de leus: ‘Dit is het begin, we gaan door met de strijd!’ Ze eisten de vrijlating van de arrestanten en blokkeerden het politiebureau met een zitactie, waarmee ze veel bekijks kregen. Toen het te lang duurde gooiden enkele ongeduldigen met stenen naar het gebouw. Een agent die de weg naar de ingang probeerde vrij te maken kreeg een schop, waarna de politie besloot het plein schoon te vegen. Na drie waarschuwingen per megafoon volgde de eerste van in totaal drie charges.

  Worsteling met jongeren  Spotprent Archief Kaasbouterskrantenkop onrusten

Rond middernacht mochten twee afgevaardigden van de ‘Verenigde Progressieve Groepen’ het politiebureau binnen. Ze eisten vrijlating van de arrestanten: PvdA-raadslid Jaap Heemskerk, vier scholieren in de leeftijd van 16, 17 en 19 en één student van 21. Er werd geen gehoor aan gegeven. Excuses voor het gooien van een pot verf tegen de deur mochten niet baten. Het duurde uiteindelijk tot 1.00 uur voordat de rust op het plein was weergekeerd.

De rellen hadden overigens nog een staartje. Het door de politie ontzeggen van contact tussen arrestanten en hun ongeruste thuisfront had bij ene Jan S. kwaad bloed gezet. Die nacht deed hij uit wraak een vergeefse poging de vrouw van commissaris Waardenburg te ontvoeren. Maar dat is een ander verhaal.

Achteraf namen de verschillende progressieve bewegingen afstand van het geweld en de ontvoeringspoging. Zo ook de Kaasbouters. Maar niet zonder toch mee te geven ‘dat als de houding van de politiefunctionarissen welwillender was geweest, [dit] stellig niet gebeurd zou zijn.’

Door Emmie Snijders

 

test