Als op zaterdag de marktkramen opgebouwd worden op het Hofplein, dan lijkt het daar weer een beetje op hoe het vroeger was. Het plein, gelegen ‘in de oksel’ van de Gedempte Nieuwesloot, is namelijk rond 1647 ingericht als marktplaats, waar kippen, kuikens en konijnen werden verhandeld. Voor die tijd was het plein onderdeel van het terrein (‘hof’) van het Maria Magdalenaklooster of Witte (Begijn)Hof, vernoemd naar de witte kleding van de zusters die daar woonden. Hun gebouw zien we ingetekend op de oudst bewaarde kaart van Alkmaar (van Jacob van Deventer, ca. 1560). Het klooster was daar al vanaf de 15e eeuw gevestigd.
Vanwege financiële problemen ging het in de loop van de 16e eeuw bergafwaarts met het klooster. Nadat de laatste nonnen het klooster hadden verlaten, kwam het in 1576 in bezit van Diederik van Sonoy, de bekende geuzenleider. Vandaar de naam ‘Het Hof van Sonoy’. Op de kaart van Cornelis Drebbel uit 1597 zien we de situatie duidelijker weergegeven. De bebouwing heeft op dat moment al wat weg van het huidige Hof van Sonoy. We zien ook nog de boomgaard achter het huis.
In 1644 werd een deel van de grond, het huidige Hofplein, door de gemeente aangekocht om daar een nieuw marktveld in te richten. Op de kaart van Blaeu uit 1650 zien we, op de nog niet gedempte Nieuwe Sloot na, bijna de huidige situatie. De Veerstraat is al bebouwd en het Hof van Sonoy heeft een oostvleugel.
Maar voor veel oudere Alkmaarders zal het Hofplein toch vooral het plein van Schuurman zijn. Deze groothandel in elektrische artikelen zou namelijk een onuitwisbare stempel drukken op het Hofplein. Schuurman startte zijn bedrijf in 1923 aan het Heiligland en vestigde zich in 1929 op de hoek van het Hofplein en de Korte Nieuwesloot. Hij profiteerde van de opkomst van de elektriciteit. In het begin reed hij op zijn Indian-motorfiets langs de installateurs om producten als draad, buizen, kabel en schakelkasten aan de man te brengen. De zaken liepen goed en al snel verkocht hij ook elektrische apparaten, zoals de ‘zonnekachel met parabolische spiegel’ en het elektrische strijkijzer. Toen de radio opkwam, bouwde de firma zelf radio’s, die werden ingebouwd in ‘fraai gepolitoerde kasten’ (gemaakt door de meubelmakerij Gebroeders IJssels aan de Koningsweg). De radio’s zouden onder de merknaam ‘Eresa’ zijn verkocht, heeft iemand er wellicht nog een op zolder staan?
Crisis en oorlog zorgden voor mindere tijden, maar na de oorlog groeide het bedrijf weer als kool. Het was toen al gehuisvest in meerdere panden en besloeg de gehele noordelijke gevelwand van het plein. De huisvesting in al die pandjes bleek niet handig. Begin jaren zestig werd de Alkmaarse architect Piet Tauber daarom gevraagd een nieuw gebouw te ontwerpen. Tauber ging ervan uit dat het hele gebied rond het Hofplein gesaneerd zou worden: op het Hof van Sonoy en de Nieuwe Doelen na zouden alle panden afgebroken worden en vervangen door nieuwbouw. Daarom ontwierp hij een modern gebouw, dat op termijn naadloos zou aansluiten op de eveneens vernieuwde omgeving. De oude Schuurmanpandjes werden afgebroken en er verrees een nieuw multifunctioneel gebouw, met toonzaal, kantoren en magazijnruimte. De saneringsplannen voor de omgeving bleken later echter toch minder rigoureus dan eerst werd gedacht, en de meeste oude gevels rond het Hofplein bleven staan. De grote moderne gevel met een bekleding van paarse leistenen stond daar volgens velen dan ook niet op zijn plaats. Terugblikkend op zijn werk gaf Tauber later dan ook toe dat het behoud van de oude geveltjes ook beter was geweest. Schuurman bleef groeien en amper tien jaar na de nieuwbouw (1978) vertrok het bedrijf uit de binnenstad en vestigde zich aan de Koelmalaan. Het bestaat nog steeds, met een hoofdkantoor in de Boekelermeer en meerdere vestigingen in het land.
Het gebouw aan het Hofplein was na het vertrek nog enige tijd in gebruik door de Provinciale Bibliotheek Centrale, maar na hun vertrek werd het in 2003 gesloopt. Er verrees een complex met winkels en woningen, in een vorm die beter in de omgeving zou moeten passen. Maar of dat echt zo is mag iedereen zelf uitmaken. De mooie jugendstilgevel en de andere oude gevels die er stonden zijn voorgoed verdwenen en komen niet meer terug. Ook de verschillende plannen om het Hofplein weer een meer publieke functie te geven, hebben tot nu toe niet veel opgeleverd. Voorheen was het een schilderachtig plein, met hoge bomen en een grachtje, nu is het toch voornamelijk in gebruik als parkeerplaats. Alleen op de markt- en kermisdagen heeft het Hofplein voor veel Alkmaarders nog iets van zijn oude allure.