Wie anno 2019 een wandelingetje maakt door de polders rond Alkmaar, zal, met het hoofd in de nek naar boven turend, grote kans lopen één of meer vliegtuigen te zien die laag door de lucht scheren. De een vindt het machtig fascinerend hoe zo’n gigantische mechanische vogel ogenschijnlijk langzaam voorbij vliegt, de ander verafschuwt het verschijnsel vanwege al het straalmotorgeluid en de uitlaatgassen. Voor 1910 was dit wel anders. Waarschijnlijk was er toen geen enkele Alkmaarder die ooit een vliegtuig in het echt had zien vliegen.
In het eerste decennium van de vorige eeuw beleefde de vliegerij een stormachtige start. Stoere waaghalzen vlogen met apparaten van hout, canvas, spankabels en brullende benzinemotoren tijdens speciaal georganiseerde ‘vliegfeesten’ voor massaal toestromend publiek. Als een rondreizend circus trokken de piloten van stad naar stad waardoor ze echte beroemdheden en volkshelden werden.
In 1910 kregen de Alkmaarders eindelijk de kans om echte vliegtuigen te zien. Er was zelfs sprake van een heuse ‘vliegweek’. Een groep heren had daartoe een speciaal Vliegcomité opgericht. De vliegweek zou van 6 tot en met 10 oktober worden gehouden, dus inclusief Alkmaars Ontzet. Dubbelfeest! Eerst werd getracht de in die dagen wereldberoemde piloot Jan Olieslagers uit België te contracteren, maar deze had het toen veel te druk met andere vliegfeesten in onder meer Amsterdam, Leeuwarden, Rotterdam en Enschede. Gelukkig kon snel een andere piloot geregeld worden. Dat was de 34-jarige leraar in de aviatiek, professor Léon Verstraeten, eveneens een Belg. Verstraeten was net als Olieslagers een eersteklas piloot. Hij was veel gelauwerd voor zijn waaghalzerij met de eenmotorige ‘Sommer’ tweedekker waarmee hij recent een record had gebroken door maar liefst 105 minuten onafgebroken in de lucht te blijven. En in Brussel, kort daarop, won hij de ereprijs voor bekwaamheid in het vliegen met passagiers. De kranten en tijdschriften in die dagen stonden overvol met prachtige verhalen over deze pionier in de lucht.
Op 21 september 1910 arriveerde Verstraeten in Alkmaar om het door het comité aangewezen ‘vliegveld’ te keuren. Het terrein bevond zich in de gemeente Heiloo en bestond uit een weiland naast boerderij ‘Noord-West’, westelijk van de spoorbaan en bereikbaar via het weggetje ongeveer ter hoogte van de huidige kwekerij G. Meijer. Verstraeten vond het een prachtlocatie: “Je zou hier zoo een vliegschool openen.”
Ruim een week later, op donderdag 29 september, hield een speciale trein op station Alkmaar halt. Kisten werden afgeladen en per auto naar het vliegveld getransporteerd. In de dagen daaropvolgend werden met de inhoud van de kisten onder andere een vliegtuig, een hangar en een grote feesttent in elkaar gezet. Het moet een enorme bedrijvigheid zijn geweest. Tientallen mensen werkten zich een slag in de rondte, niet in het minst met het maken van promotie. Dit had effect. De spanning onder de inwoners van Alkmaar en de hele regio steeg naar een kookpunt! Al dagen voor zijn eerste vlucht kwamen er honderden nieuwsgierigen, tegen betaling en vol bewondering, naar het opgestelde ‘vliegmachien’ kijken.
En toen was het eindelijk 6 oktober. Duizenden mensen stroomden toe. Meer dan twintig rijksveldwachters leidden het drukke verkeer in goede banen. Vooral de spoorbaan die moest worden gepasseerd wanneer men vanaf de Westerweg kwam, was niet zonder gevaar. Een speciaal wachthuisje ten behoeve van de seinwachter was door de Spoorwegen voor de gelegenheid geplaatst. Wat een drukte… De Alkmaarsche Courant plaatste in die tijd nog geen foto’s, maar dit werd ruimschoots gecompenseerd door het enorm beeldende taalgebruik van de journalisten. Niets van het spektakel bleef onbeschreven. Meeslepende artikelen vulden de kranten. Als voorbeeld hier een kort fragment van een veel langer verslag van een start en een vlucht van Verstraeten: “Twintig minuten na twee kwam het toestel buiten. De heer Verstraeten werd met applaus ontvangen. In een ogenblik zat hij in den stuurstoel. Even moest nog gewacht worden, “voor de fotografieën, “ lichtte hij zijn mécano leukkalm in (…) Toen zette de heer Verstraeten het kraantje van de benzine-invoer open (…) toen pakte de motor en sloeg met zijn twaalfhonderd slagen in de minuut als een wilde in het rond. Het was alsof een ongekende storm het gras achter en onder het toestel neerzwiepte (…) Een helsch lawaai is het. Vier minuten voor half drie wappert de vlag. Los laten de mannen het toestel dat op zijn kleine wieletjes snel over het grasveld huppelt. Zou hij gaan – ja daar ging hij, statig de lucht in, lijnrecht in westelijke richting naar de duinen toe, toen met een sierlijke bocht naar het Zuiden…”. En zo gaat het nog kolommen door. Het leest werkelijk als een avonturenroman!
Het eerste vliegfeest van Alkmaar werd een enorm succes. Tussen 6 en 10 oktober vloog Verstraeten in totaal 14 maal. Zijn langste vlucht duurde 14 minuten. Tienduizenden toeschouwers zagen hem vliegen vanaf het festivalterrein. Minstens zovelen overigens vanaf de andere kant, vanuit de richting van de Hoevervaart richting Egmond. Hier kon gratis gekeken worden. Met als gevolg dat het organiserend comité zich na twee dagen genoodzaakt zag hier zeilen te spannen. De heren waren er achter gekomen dat velen die zich makkelijk een entreekaartje voor het feestterrein konden veroorloven, toch naar de Hoevervaart trokken. “Zo werden den goeden uit ‘den werkenden stand’ de dupe van de slechten uit ‘den bezittende stand’”, was hun oordeel. Maar ja, die zeilen waren natuurlijk veel te laag wanneer Verstraeten eenmaal met zijn schitterende toestel was opgestegen…..
In 1911 werd een tweede vliegfeest georganiseerd. Minstens zo sensationeel. Maar daarover in een latere bijdrage meer…..