Op 10 mei 1940 vallen de Duitse troepen Nederland binnen, vier dagen later capituleert Nederland. Ook België en Frankrijk volgen snel, eind juni ligt de weg voor Hitler naar Engeland open. Direct volgen Duitse plannen voor een invasie van Engeland (‘Operatie Seelöwe’), maar al snel blijkt dat een brug te ver. De Duitse heerschappij in de lucht blijft uit en als Hitler een jaar later opdracht geeft voor de inval in Rusland, verdwijnt een invasie van Engeland uit beeld. In plaats daarvan vrezen de Duitsers een geallieerde invasie, en zeker de vlakke Nederlandse kust is een zwakke plek in de Duitse verdedigingslinies. Hitler geeft opdracht tot de bouw van de Atlantikwall, een meer dan 5.000 Kilometer lange verdedigingslinie van bunkers en versperringen langs de kust van Noorwegen tot Spanje. Ook hier in de regio verrijzen vele bunkers en bouwwerken. De dorpen Egmond aan Zee en Bergen aan Zee worden ontruimd, delen van de bebouwing langs de kust worden afgebroken en achter de kust werden extra verdedigingslinies aangelegd.
De stad Alkmaar wordt ook omgeven door verdedigingswerken en wegversperringen (de ‘Rundumverteidigung Alkmaar’). Mocht het de geallieerden lukken om op de Noord-Hollandse kust te landen, dan moet deze ring van tankgrachten, waterbarrières en mitrailleurnesten een opmars tegenhouden. Een van die versperringen wordt gebouwd op de Kennemerstraatweg in Heiloo, ter hoogte van de huidige huisnummers 182-188. Deze ‘Wälzkörpersperre’ sluit aan op tankgrachten die links en rechts van de weg gegraven zijn. De grachten gaan vlak bij de weg over in een rij betonnen ‘drakentanden’ (‘Höckersperre’), die tanks en voertuigen tegen moeten houden. Deze sluit weer aan op een betonnen muur die de weg afsluit. De doorgaande weg moet natuurlijk wel bruikbaar blijven, ook voor de Duitsers zelf, dus de muur krijgt in het midden een afsluitbare opening. Met grote betonnen rollen, de Wälzkörper, kan deze doorgang in geval van nood afgesloten worden.
De collectie van het Regionaal Archief bevat een serie foto’s van deze wegversperring. Deze bijzondere foto’s zijn gemaakt door onderwijzer en amateurfotograaf Johannes Smit. Het gezin Smit woont in het begin van de oorlog in Rotterdam, maar ontvlucht de stad wegens de bombardementen. Ze vestigen zich in 1941 in Heiloo. Eerst verblijft Smit voor zijn werk door de week in Rotterdam, maar als het daar te gevaarlijk wordt vanwege de geallieerde opmars, blijft hij in Heiloo. Als invaller geeft hij les op de plaatselijke ULO en de latere Nicolaas Beetsschool. Als verwoed en talentvol amateurfotograaf heeft hij heel wat bijzondere foto’s gemaakt tijdens zijn verblijf in Heiloo. Zo fotografeert hij de intocht van geallieerde troepen en de daarbij behorende festiviteiten in Heiloo, de overvliegende bommenwerpers die voedsel komen droppen en een demonstratie van geallieerde militaire voertuigen in Alkmaar. En dus ook de wegversperring in Heiloo. Een aantal foto’s van hem is al afgedrukt in het boek ‘Heiloo, een dorp in oorlogstijd’ van Jaap en Josta de Graaf-Gieltjes. Hier zoomen we nog eens in op de wegversperring aan de Kennemerstraatweg.
Smit legt de versperring voor en tijdens de afbraak vast. Bij die afbraak is hij vooral geboeid door de bulldozer, die met brute kracht het beton te lijf gaat. Misschien is het voor de eerste keer dat hij een bulldozer aan het werk ziet. Hij is daarbij niet de enige toeschouwer, een flinke groep mensen kijkt geboeid hem mee.
Op de foto’s is veel bedrijvigheid te zien. Militaire vrachtwagens passeren, en veel fietsers, met koffertjes en andere zaken. Er rijden enkele personenauto’s door het beeld en kinderen kijken met aandacht naar wat de militairen uitvoeren.
Het zijn bijzondere foto’s, van net na de bevrijding. Het dagelijkse leven komt langzaam weer op gang, en de door de Duitsers aangelegde betonnen versperringen worden opgeruimd. De foto’s van Smit geven een mooi beeld hiervan.
Meer foto's gemaakt door dhr. J. Smit uit Rotterdam. Collectie: Regionaal Archief Alkmaar. Fotolicentie: CC-BY.
