Alkmaar in feeststemming: koninklijk bezoek 1920

Er heerste een feeststemming in Alkmaar. Straten waren versierd met kleurrijke vaandels, slingers en banieren. Alle lampjes (en kaarsen) in de stad leken aangestoken, zelfs de boten op de grachten en singel waren ermee versierd, en overal prijkte de Nederlandse driekleur. Ook de Molen van Piet was erin gehuld. De Alkmaarders, jong en oud, droegen hun beste kloffie en overal op straat klonk gezang en muziek. Vooral ’s avonds, toen overal de lichten ontstoken waren, toonde de stad volgens de Alkmaarsche Courant een “waarlijk fantastisch stratenbeeld” en “hosten en dansten vroolijke groepen in het schijnsel van veelkleurige lampions of het sterke licht van in dennengroen gevatte electrische lampen”.

De oorzaak van al dat feestgedruis was een bezoek van koningin Wilhelmina. Het stadsbestuur had vernomen dat Wilhelmina op vrijdag 10 september 1920 een bezoek zou brengen aan Schagen, naar aanleiding van de landbouwdag die daar gehouden werd. En als Hare Majesteit toch in de buurt was, zou ze misschien ook Alkmaar kunnen aandoen? En dat deed ze, op zaterdag 11 september 1920.

Toespraken, erehagen, muziek en bloemen

De koningin had een druk programma. Via een uitgebreide route doorkruiste ze de stad in de koninklijke wagen, een Spyker met chauffeur. Ze arriveerde via de Helderseweg, langs het Noordhollands Kanaal, de gasfabriek en de Stationsweg. Vanaf daar reed Wilhelmina door naar de binnenstad, waar ze in het stadhuis werd ontvangen door bijna alle Alkmaarse raadsleden. Alleen de sociaaldemocraten schitterden door afwezigheid. Zij waren republikeins en dus niet gediend van het koningshuis. En zeker niet van een duur koninklijk bezoek. Als Hare Majesteit wilde weten wat er zich afspeelde in Alkmaar, stonden haar ook wel andere wegen open – die een stuk minder geld zouden kosten. De rest van de raad was wel enthousiast over het bezoek, en Wilhelmina werd ontvangen in het stadhuis en toegesproken door burgemeester Wendelaar. Na een dankwoord vervolgde de koningin haar tour door de stad. Behalve de binnenstad bezocht ze ook het gebied rond de Alkmaarder Hout. Vandaaruit keerde zij, heel toepasselijk met een klein ommetje door de Emmastraat, weer terug naar de binnenstad.

Onderweg werd Wilhelmina getrakteerd op erehagen, rozen-strooiende meisjes, toespraken (bijvoorbeeld door de Ontzetvereniging bij Victorientje), gesprekken met lokale figuren (zoals de Waagmeester en kaasdragers op het Waagplein), een mini-kaasmarkt dat speciaal voor haar op zaterdag was georganiseerd, en heel veel bloemen. De kinderen van de basisscholen hadden speciaal vrij gekregen – toen kreeg je ook nog op zaterdag les - om de koningin te zien en toe te juichen. Hetzelfde gold voor een groot deel van de gemeentewerkers en ambtenaren. Ook de verschillende Alkmaarse verenigingen ontvingen de koningin met verve. Zo vormden de turnsters van de verschillende Alkmaarse turnverenigingen op de Bergerbrug een levende erehaag. Van grote invloed op de sfeer was de muziek die door de hele stad klonk. Voor de koningin waren ook ontmoetingen georganiseerd met de ‘gewone Alkmaarder’. Bijvoorbeeld de familie Jes, die in de Hulststraat woonde in een huis van woningbouwvereniging Volkshuisvesting. Mevrouw Jes kreeg van de koningin een compliment over hoe ‘netjes haar huisboeltje in orde was’.

Na de grote tour door de stad kon de koningin even op adem komen in de Koninklijke Trein, waar zij haar ‘noenmaal’ gebruikte. Daarna volgde een plechtigheid in de Grote Kerk. Daar werd de koningin samen met zo’n 3.500 Alkmaarders getrakteerd op een concert, dat door 400 Alkmaarse zangers en zangeressen werd verzorgd. Toen het orgel het Wilhelmus speelde, begonnen de aanwezige Alkmaarders “schuchter” mee te zingen, “totdat eindelijk de kerk daverde van het spontaan klinkend lied waardoor Hare Majesteit zich genoopt voelde het staande aan te hooren”.

Serenade

Hoewel niet alle gemeenteraadsleden blij waren met het bezoek, bleek de ontvangst van de koningin een goede zet. Dat straalde af op burgemeester Wendelaar. Gedurende de dag en avond kreeg hij ovaties van de Alkmaarse bevolking en er werd hem zelfs tot twee keer toe een ‘serenade’ gebracht voor zijn huis. Een groep Alkmaarders was naar Wendelaars huis getrokken om hem toe te zingen. Hij bleek alleen niet thuis te zijn, dus de groep droop af. Maar ’s avonds keerden de volhardende zangers terug om de burgemeester alsnog hun spontane serenade te brengen.

Herinneringen

Hoewel de koningin van te voren via haar secretaris had verzocht om van haar bezoek geen officiële gelegenheid te maken (ze wilde geen maaltijden of officiële openingen), om de stad niet op de kosten te jagen, heeft Alkmaar in 1920 flink uitgepakt. De gemeente zorgde voor de organisatorische kant, zoals het aanschrijven van de verenigingen om de koningin toe te juichen en zingen en het regelen van extra Rijksagenten uit den lande om de veiligheid te waarborgen. De Alkmaarse bevolking maakte het feest compleet, door de straten, huizen en zelfs de grachten te versieren en de straat op te gaan.

In het Regionaal Archief worden veel foto’s, kranten en documenten bewaard die aan het bezoek van Wilhelmina in 1920 herinneren. Met name de foto’s die Peter Jonker maakte tijdens het bezoek, documenteren de gebeurtenis zo minutieus dat het haast lijkt alsof we erbij waren. Bijna alle details die door de Alkmaarsche Courant beschreven worden en die in de bewaarde programmaboekjes naar voren komen, zijn op de foto’s terug te zien. Zo ook het bezoek aan de Ambachtsschool aan de Bergerweg, waar nu onder andere het Regionaal Archief gevestigd is. Wilhelmina deed een ronde door de school en sprak met een aantal leraren. Buiten de school stonden de leraren en leerlingen opgesteld om de koningin te begroeten. De leerlingen waren vast en zeker blij met het hoge bezoek, want nadat ze de koningin hadden uitgezwaaid kregen ze vrijaf en konden ze zich in het feestgedruis in de stad mengen. En dat feestgedruis ging de hele nacht door, nadat Wilhelmina de stad al lang weer had verlaten.

Een deel van de foto's van Peter Jonker is in deze blog te bekijken. De rest kunt u in de beeldbank van het Archief bewonderen. 

Door Lisette Blokker