Eerder schreef Lisette Blokker een blog over de ‘Alba amoricum’ uit de collectie van het Regionaal Archief. Het zijn de voorlopers van de ‘poëziealbums’ of ‘vriendenboekjes’, die nu vooral populair zijn onder basisschoolleerlingen. Maar al in de zestiende eeuw namen Duitse studenten een album amicorum mee op hun reizen door Europa en lieten medestudenten en hoogleraren hierin schrijven en tekenen, vaak kunstige tekeningen en aquarellen of poëtische bijdragen in het Latijn. In de negentiende eeuw werd het bijhouden van een album zeer populair in de hogere kringen van de burgerij. De literaire teksten en kunstzinnige tekeningen werden toen meer en meer vervangen door Nederlandstalige standaardversjes, borduurwerkjes en plakplaatjes.
Onlangs heeft het Regionaal Archief een fraai album verworven uit het midden van de negentiende eeuw. Het is in dit geval een klein doosje, met 20 blaadjes van ongeveer 14 bij 7 centimeter, daterend uit de jaren 1851-1857. Het album stamt uit Alkmaar en was het eigendom van Elizabeth Frederika van Elten (1838-1901). Een aantal van de bijdragen is namelijk aan haar opgedragen. Elizabeth was de dochter van Elizabeth Frederika Kruseman (1805-1860) en de Alkmaarse notaris Daniël Nicolaas van Elten (1798-1874), die van 1832 tot zijn dood in Alkmaar werkzaam was.
Een van hun andere kinderen, en dus de broer van Elizabeth, was de bekende schilder en etser Hendrik Dirk Kruseman van Elten. Hij was voorbestemd om zijn vader op te volgen als notaris, maar ging zijn eigen weg en werd kunstenaar. Hij volgde tekenlessen bij de Alkmaarse Stadstekenschool en daarna bij de Haarlemse schilder Cornelis Lieste. Na zijn vertrek in 1865 naar New York zou hij naam maken als etser. Veel van zijn werk is nu nog in musea terug te vinden; het Stedelijk Museum Alkmaar bezit een aantal van zijn schilderijen. En vlak voor zijn door schonk de kunstenaar vrijwel al zijn etsen aan zijn geboortestad.
Vanzelfsprekend heeft Hendrik ook bijgedragen aan het album van zijn zus Elizabeth. Zijn inkttekening van een gezicht op het Zeglis, is meteen ook de mooiste bijdrage. Alhoewel topografisch gezien niet alles klopt, zien we duidelijke overeenkomsten met andere afbeeldingen uit die tijd. Zo is rechts het oude poort- en brugwachtershuis met het restant van de Hoge brug goed te herkennen. De stoomboot klopt ook, want er voer in die jaren een raderstoomboot van Amsterdam naar Alkmaar.
Het door de schilder aan het brugwachtershuis toegevoegde romantische torentje paste in de romantische schilderstraditie van die tijd. Datzelfde geldt voor de achtergrond, waar we een stedelijke fantasie-omgeving zien met een molen en gebouwen. In die jaren keek je vanuit de positie van de tekenaar (Bierkade) het Zeglis af richting de Schermer, in werkelijkheid zag je dus niet meer dan landerijen en wat boerderijen. De molen lijkt op de runmolen, die ongeveer tegenover het brugrestant op de linkeroever van het Zeglis heeft gestaan. Met die toevoegingen creëerde de tekenaar een mooi perspectief in de compositie.
Op de achterzijde van de tekening schreef broerlief aan zijn zuster: ‘Souvenir de votre frère, Alkmaar Mai 1851, H.D. Kruseman van Elten’.
Alleen deze tekening maakt het album al tot een interessante aanwinst voor de Alkmaarse geschiedenis. Maar het album geeft daarnaast ook zicht op de relaties tussen de familie Kruseman van Elten en hun vrienden. Zo zien we dat Elizabeth in Haarlem is geweest en op Huis ter Beek in Elburg heeft gelogeerd. Een andere bijdraagster was Maria Cornelia Stucki (1837-1870). Zij was de dochter van het hoofd van de stadstekenschool M.J. Stucki, waar Hendrik Kruseman van Elten zijn eerste lessen had gevolgd. Blijkbaar had ze tekentalent van haar vader geërfd. Later trouwde ze met de dominee J.N. Wiersma, die als zendeling naar Celebes vertrok. Daar overleed Maria op 33-jarige leeftijd.
Elizabeth zelf zou in 1864 trouwen met de succesvolle architect Adolf Leonard (Dolf) van Gendt (1835-1901), die vele beeldbepalende gebouwen in Amsterdam heeft ontworpen. Van het Concertgebouw tot het Centraal Station (samen met Cuypers) en van de Hollandsche Manege tot de winkelgalerij in de Raadhuisstraat. Het album bevat ook een schetsje in het album van ene A. van Gendt, maar het is de vraag of haar toekomstige man de maker was. Het is namelijk een slechte nabootsing van een andere bijdrage uit het album van de hand van ene A.H. v. V. Misschien heeft het naar zijn vader vernoemde zoontje van Dolf en Elizabeth (Adolf) als kind een tekeningetje bijgevoegd en ons zo op een dwaalspoor gezet.
Zo heeft het Regionaal Archief met dit album amicorum niet alleen een stukje Alkmaars erfgoed verworven, het is ook een leuk onderzoeksobject waar nog heel wat aan te ontdekken valt.