Een experiment in woningbouw
Bussen met toeristen en architecten komen er al een tijdje niet meer. Het woord 'indianendorp' valt ook nauwelijks meer en bijna geen Alkmaarder kijkt meer op van de opvallende architectuur. Maar de bewoners van de Kofschipstraat, Kotterstraat en de Galjoenstraat zijn nog steeds enorm trots op hun houtskeletwoningen (HSB).

Het begon allemaal in 1976 met een prijsvraag voor architecten georganiseerd door het Houtvoorlichtingsinstituut. Men wilde graag dat het bouwen van huizen met een houten skelet zou worden bevorderd. Tot 1973 waren er in Nederland namelijk nog maar 10.000 HSB-woningen gebouwd. De interesse bij Nederlandse gemeenten om de winnaar daar te laten bouwen was echter minimaal. Maar zes gemeenten deden mee, waaronder Alkmaar, Hoorn en Almere.

Maar wat is HSB precies? Bij deze bouwmethode is de draagconstructie, oftewel het skelet, van hout. De afwerking van de buitenkant kan echter wel van steen zijn. In Alkmaar is gekozen voor een buitenkant van hout, Red Ceder. De architect die uiteindelijk de prijsvraag won was Abe Bonnema en het motto van zijn inzending was 'vier vierkanten'. Een jury, met o.a. de bekende Oudorpse architect Pieter Tauber, vonden het ontwerp speels, interessant en met een goed doordacht wegennet. Belangrijk vond de jury ook dat individualiteit voorop moest staan. Dit omdat de naoorlogse woningbouw veel monotone woningen had opgeleverd. De 'vier vierkanten' van Bonnema zijn te zien in de plattegrond van de begane grond, waar ze 'roteren' rond vier houten palen in het midden van de woning. Dit is een verwijzing naar 'het vierkant' van de traditionele Noord-Hollandse stolpboerderij.

Van tekort naar woningoverschot

De woningen bleek erg in trek te zijn en er ontstond al snel een wachtlijst. Veel mensen vonden de huizen erg interessant, omdat ze snel gebouwd konden worden en de prijzen lager zouden zijn, o.a. door het gebruik van een houten skelet. Ook had het ontwerp het predicaat 'experimenteel' van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening gekregen. Bewoners zouden dus subsidie kunnen krijgen bij de aanschaf van hun woning.
Helaas liepen de ontwikkelingen niet helemaal soepel. Eind 1977 kreeg de projectontwikkelaar Westland-Utrecht een meningsverschil met de gemeente over het anti-speculatiebeding waardoor de bouw langer ging duren. Ook bleken de kosten van de bouw veel hoger dan oorspronkelijk voorzien was. Hierdoor zagen heel veel nieuwe bewoners toch van hun HSB-woning af en werd het woningtekort een woningoverschot. De criteria om een woning te krijgen werden versoepeld wat weer leidde tot ongenoegens bij de mensen die eerder een woning hadden toegewezen gekregen door de gemeente.

Negatieve reacties

Uiteindelijk werden de laatste woning opgeleverd eind 1978. Nieuwe bewoners kregen al snel te maken met negatieve reacties van mensen van buiten de wijk. Men vond het spuuglelijk of een toonbeeld van hedendaagse architectuur. Veel gehoorde opmerkingen waren: "Een houten huis is geen huis", "Als er oorlog komt slopen ze jouw huis als eerst" en "Het lijken wel kippenhokken".
In 1985 werd er een evaluatieonderzoek gedaan naar de HSB en ervaringen van de bewoners. Veel van de uitkomsten in het onderzoek zijn nu nog hetzelfde (de woning blijft van binnen gehorig en parkeerplekken zijn beperkt) maar het wijkgevoel is, anno 2014, er wel op vooruit gegaan. Een bewoner vertelde: "Er is veel burenhulp, er zijn zomermaaltijden op straat, er is een buurtkoortje en een klushulp. Er is ook een groep bezig met een onderzoek naar duurzaamheid en onderhoudsmaatregelen, iets waar uiteindelijk de hele buurt wat aan heeft".

Door Mark Alphenaar

Dit verhaal verscheen in 2014 als 'Ik was erbij' artikel in de Alkmaarsche Courant.