Naar de geschiedenis van de uitvinding en de ontwikkeling van de fiets is al veel uitputtend onderzoek gedaan dat heeft geresulteerd in prachtige boeken. Denk bijvoorbeeld aan ‘De dolle entree van automobiel en velocipee’ uit 1973 door Leonard de Vries, en aan het schitterende ‘Ons stalen ros’ uit 2015 door Kaspar Hanenbergh, Michiel Röben en Pepijn Janssen. Schitterende naslagwerken over de vroege jaren van de fiets. Naast veel smeuïge anekdotes en meer serieuze verhandelingen zijn ze tevens rijk geïllustreerd met prachtige foto’s, affiches en reclames.
Ook het Regionaal Archief in Alkmaar beheert van alles en nog wat dat te maken heeft met het best typische, Nederlandse verschijnsel van het rijwiel. De honderden, zo niet duizenden foto’s met daarop fietsen in beeld zijn daar een mooi voorbeeld van. In deze bijdrage het topje van de ijsberg van deze collectie. Een selectie van historische foto’s van Alkmaar en omgeving met daarop fietsen mooi in beeld.
------
Een bijzonder oude opname. Het zal circa 1890 zijn. De fotograaf staat op de Eilandswal ter hoogte van de Boezemwal. Rechts het water van het Noordhollandsch Kanaal met daarop de vlotbrug naar de Bierkade. In het verschiet het silhouet van Molen de Wolf op een bolwerk aan de Stadsgracht. Op de voorgrond links zit een jonge man op de aarden kade. Achter hem, haast nonchalant neergelegd, een heuse ‘Vélocipède’, of ‘Hoge Bi’, of, nog leuker, een ‘Daalder Dubbeltje’. Deze wat poëtische naam verwijst natuurlijk naar de enorm in grootte verschillende wielen. Ook de Engelse term ‘Penny Farthing’ is hierop gebaseerd. Dit type fiets is uiterst lastig te berijden maar wanneer de vaart er eenmaal inzit, en stabiliteit is gevonden, dan is het alsof de bestuurder hoog boven de rijweg zweeft. Een heerlijk en spectaculair gevoel.
------
Een opname uit ongeveer 1935 uit Den Helder die in Alkmaar wordt bewaard. Keurig net in kostuum poseert een heer met een heuse elektrische motorfiets van Gazelle. De grote bak tussen voorwiel en trapas is gevuld met een natte accu. Daar schuin boven de elektromotor die met een ketting het achterwiel aandrijft. Het apparaat is gloednieuw. Wanneer de foto digitaal wordt bekeken, valt op hoe (letterlijk) haarscherp zij is. Door flink in te zoomen zijn zelfs de details als remleidingen en vernikkelde spaaknippels goed scherp te bekijken!
------
Gekkigheid uit Bergen NH, anno 1938. Zes vrolijk lachende heren die werkzaam zijn voor het beroemde Hotel-Café-Restaurant ‘De Rustende Jager’ poseren op kinderfietsen voor de met riet gedekte stolpboerderij van Familie De Goede aan de Karel de Grotelaan. De fietsjes zijn afkomstig van G. de Goede die fietsverhuurder was in die dagen.
------
Alkmaarse brandweerlieden in Duits militair uniform fietsen glunderend tussen publiek dat vrolijk teruglacht. Piet Bosman maakte deze foto op 1 september 1945 in de Emmastraat tijdens de Bevrijdingsfeesten. Onderdeel van de festiviteiten was een enorme optocht met onder meer praalwagens en allerlei andere frappante voorstellingen uit de bezettingsjaren. Als thema van de optocht was gekozen voor ‘Oorlog en Bevrijding’. Het onderdeel dat hier is gefotografeerd, toont het nu nog steeds niet helemaal verwerkte trauma van het gevorderde rijwiel. De door de vijand georganiseerde massale rijwieldiefstal is voor veel Nederlanders symbool gaan staan voor álle oorlogsbuit die de Duitsers maakten.
------
Een heer met platte pet heeft halt gehouden tijdens zijn fietstochtje over de Laat. Even later is hij van zijn degelijke Locomotief-rijwiel met terugtraprem en witte fietspomp afgestapt om de sloopwerkzaamheden van de Dominicuskerk gade te slaan. Waarschijnlijk heeft hij een brok in zijn keel. Fotograaf Berend Ulrich was getuige van dit moment en maakte in 1985 deze mooie opname.
------
In 1953 bestond de Tour de France precies 50 jaar en werd deze spectaculair gewonnen door de Fransman Louison Bobet. Volgens sommigen mede door het feit dat Fausto Coppi dat jaar ontbrak. Terug naar Alkmaar. Op deze foto staan tientallen wielrenners klaar op de Laat om te gaan koersen in een wedstrijd die is georganiseerd als onderdeel van de 8 oktoberfeesten in datzelfde jaar. De ons onbekende fotograaf drukt precies af op het moment dat het startschot valt. De voorste rijders zijn al net met hun voorwiel over de streep en hun beide benen hangen in de lucht met voeten die zoeken naar de pedaalriempjes. Op hun hoofden veelal petjes maar hier en daar hebben ook al een soort van beschermhelmen hun introductie beleefd. Op en aan de fietsen allerlei kabels, bidons, gevlochten spaken en andere zware metalen onderdelen.
------
De immer vriendelijke Alkmaarse gemeentefotograaf Joop Elsinga is ergens in 1980 door zijn afdeling op pad gestuurd om een mooi plaatje te maken van de geveltjes van de huizen in de Kanisstraat. Hij besluit het zo te doen dat op de achtergrond, waar het voetpad begint, ook nog een stukje Bolwerk zichtbaar is. Leuk voor het oog, zo’n doorkijkje, nietwaar? En dan komt er plotseling een knaapje aangefietst. Een beetje verlegen en nieuwsgierig kijkt het naar de fotograaf. Met een boogje, hij rijdt helemaal links van de weg, passeert hij snel op zijn Piet Pelle van Gazelle met dichte kettingkast. Toch drukt Elsinga af en het jochie staat er op! En nu, veertig jaar later, staat ie opeens in de krant. Dat hadden ze toen toch allebei nooit zien aankomen?
------
Tijdens de feestelijkheden op 8 Oktober 1954 is deze foto gemaakt. Het jaar waarin Alkmaar was omgedoopt tot ‘Snorrendam’. Een groepje uit de optocht beeldt het fietsen ‘Toen en Heden’ uit. Hoewel het nu al bijna zeventig jaar geleden is, bestonden er in dat jaar dus ook al oldtimers. Links een hoge bi met daarop een typische wielrijder in tenue zoals in omstreeks 1880. Alleen de op de borst gespelde glimmende medailles ontbreken. In deze vroege fietsjaren was een Hoge Bi nog meer een speeltuig voor de zonen van rijke huize. Rechts een wel heel interessant exemplaar: is het een heuse ‘Draisine’? Een houten loopfiets met stuurmechaniek uit begin negentiende eeuw? En zou het dan anno 1954 nog een originele zijn? Heel interessant om na te gaan wat er van dit exemplaar geworden is en waar het heden ten dage kan zijn. De trotse berijder kan met zijn kleren, hoed en knevel zo uit een roman van Charles Dickens zijn geloopfietst.
------
De Herenweg tussen Bergen en Egmond aan den Hoef, ter hoogte van ’t Woud omstreeks 1914. Links Café – Logement ‘Duinzicht’ dat heden ten dage nog steeds bestaat maar nu als ‘Gasterij ’t Woud’. Heerlijke parelhoen, op ouderwetse wijze zacht gesudderd in eigen jus met appel en cranberry wordt hier geserveerd. De bekende fotograaf Abraham J. Bonda uit Bergen fotografeerde vanaf de klinkerweg een wandelaar met zomers hoofddeksel en hoog gesteven boord en een groepje wielrijders in uitgaanstenue daarachter, komende vanuit de richting van Egmond. De dames dragen mooie grote hoeden en zomerse jurken, de heren hebben das en pet. Misschien hebben ze net in ‘Duinzicht’ wel een oorspronkelijke Radler gedronken.
------
In 1935 vinden op 14 april de wieler-openingswedstrijden op de houten baan van Alkmaar plaats. Mejuffrouw Mien de Bree maakt als beste vrouwelijke wielrenster een ereronde. Bos bloemen op het stuur. Deze foto die er van werd gemaakt, stond niet veel later in het tijdschrift ‘Katholieke Illustratie’. De pedaleur te voet die links “het beeld in komt lopen” is er door de vormgever fotografisch kunstig ingeplakt.
------
Een fotografische afdruk met sporen van een grote vouw door het midden van boven naar beneden. De foto heeft vast opgeborgen gezeten in een binnenzak van een colbertje of zo. Vaak de voorbode van een naderende prullenbak. Gelukkig is dat lot deze prachtplaat bespaard gebleven en kunnen wij er nu nog steeds mooi naar kijken. Het zal omstreeks 1900 zijn, en honderden mensen publiek, voornamelijk mannen en jonge jongens, kijken naar de ruggen van een groepje wielrijders die keurig stilstaan en poseren voor de fotograaf. Een gehelmde agent rechts in beeld, houdt in de gaten of alles naar behoren verloopt. De foto is volgens onze gegevens genomen in de Akerslaan, een zijweg van de Lindenlaan. De koepel in de achtergrond is van ‘Hout en Landzigt’. Het ligt voor de hand te vermoeden dat er een wielerwedstrijd is georganiseerd, maar verder is er niets bekend over deze vastgelegde gebeurtenis. De fietsen zijn van het type ‘Pathracer’, sober uitgevoerde exemplaren zonder versnellingen en vaak ook zonder rem. Zogenoemde ‘fixed doortrappers’. Anno 2020 ook weer geliefd. Kijk maar eens op Marktplaats.
