In 1969 verscheen prinses Beatrix voor het eerst in Den Oever. Ze kwam er geen garnalen eten en ook niet de Afsluitdijk bekijken. Prinses Beatrix kwam incognito het boerderijmuseum van Annetje van Verseveld en Max Teeuwisse bezoeken, een van de eerste culturele centra van Nederland. In de boerderij vonden concerten, tentoonstellingen en andere culturele activiteiten plaats en er kon vrijblijvend een biertje gedronken worden. De prinses was niet de enige beroemdheid die de boerderij in het Noord-Hollandse dorp bezocht, na haar zouden vele bekende personen van over de hele wereld volgen. Zij kwamen echter niet zoals Beatrix voor een tentoonstelling, maar voor een jazzshow.

De in 1929 geboren Max Teeuwisse verruilt in 1965 zijn geboortestad Amsterdam voor een boerderij in het dorp Den Oever, samen met zijn vrouw, de kunstenares Annetje van Verseveld. De boerderij wordt door de gemeente Wieringen verhuurd aan Max en Annetje, om er een cultureel centrum van te maken. De eerste paar jaar is dit een succes, maar met de scheiding van Max en Annetje in 1970 raakt ook de galerieruimte in vervallen staat. Dit resulteert in een tekort aan kunstenaars die willen komen exposeren. Max begrijpt dat hij verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk en besluit een oude liefde naar boven te halen: jazz.

Van boerderij naar jazzcafé 

In Amsterdam ging Max als jongen vaak naar optredens van jazzartiesten, net na de oorlog. Jazz was in deze tijd nog vrij nieuw. Voor de Tweede Wereldoorlog waren er enkele Nederlandse jazzartiesten geweest, maar tijdens de oorlog werd het genre verboden door de Duitse bezetter. Pas eind jaren veertig begon jazz een vast onderdeel te vormen van de Nederlandse uitgaansscene. Sindsdien kwamen er steeds meer Nederlandse jazzartiesten bij, die allemaal een podium zochten. Het podiumaanbod was nog beperkt waardoor er nieuwe plekken ontstonden. Zo werd bijvoorbeeld in 1974 het BIMHUIS geopend in Amsterdam. Max heeft de gedaantewisseling van zijn boerderij naar een heus jazzcafé dus perfect getimed. 

In Max’ café spelen jazzmuzikanten als Loes Dikker en Willem Breuker. Ook komt de VARA op bezoek in 1973 voor het programma ‘Wij in Noord-Holland’. Max grijpt hier de gelegenheid aan om een protestlied te zingen over Wieringen. Misschien dat dit een verlangen (opnieuw) naar boven bracht: Max gaat zich vanaf dit optreden steeds meer profileren als muzikant, iets wat hij als jongen ook had geprobeerd door met een gitaar in de hand langs Amsterdamse jeugdherbergen te trekken. Nu is het geen gitaar meer, maar moet hij het vooral van zijn stem hebben met af en toe een trombone in de hand. Hij covert bekende nummers en giet ze in een Nederlands jasje. Dit is vooralsnog alleen op zijn eigen podium, met een biertje op en vooral met veel plezier.

Max als muzikant 

Dit plezier krijgt later concrete vorm in een eerste CD met de naam 'Bijna Shocking' (1989). Musici uit de Sovjet-Unie zien Max’ muziek wel zitten, ondanks dat alle nummers in het Nederlands gezongen worden. Ze nodigen hem uit om zijn nummers te komen zingen op een festival in Riga. Zelf zegt hij er in een interview over: “Prachtig natuurlijk om voor duizend man op te treden die geen woord verstaan, maar de pret was er niet minder om.” In Sovjet-Unie zijn ze erg enthousiast, maar – zoals uit de correspondentie blijkt – wordt dit enthousiasme niet omgezet in financiële middelen. Max moet lang op zijn welverdiende roebels wachten. Uiteindelijk schrijft Max in een brief dat hij ook genoegen neemt met goederen als kleding of radio-ontvangers in plaats van geld. Of hij dit wel heeft gekregen blijft onduidelijk.

In Nederland is niet iedereen enthousiast over de nummers van Max Teeuwisse. Zo schrijft de Stichting PH’31 dat zij afziet van een optreden van Max, gezien zijn “teksten in samenhang met de presentatie […] een vrouwbeeld profileren dat duidelijk anti-emancipatoir is”. Emancipatoir zijn Max’ teksten inderdaad niet. Zo heet één van de nummers op zijn bekendste CD ‘Huisvrouw’ en gaat als volgt: “Wat kan er mooier zijn dan huisvrouw, als ieder meisje dat eens wou. En nog zo’n goeie die maar doordouwt.” Het profileert een vrouwbeeld dat de tweede feministische golf in Nederland dan juist onderuit probeert te halen. Maar Max Teeuwisse moest het ook niet hebben van zijn ‘vernieuwende’ muziek, juist het coveren van oude bekende nummers was zijn sterke kant. 'You don’t know what love is' werd zo door Max humoristisch vertaald naar “Als jij wist wat lof was, dan at je voortaan minder boerenkool.” Het gaat hem dan ook vooral om "Jazz waar je bij kunt lachen", zowel bij zijn eigen nummers als de muziek die ‘Bij Max’ te horen is. Het is immers de toon die de muziek maakt.

Veel mensen hebben blijkbaar behoefte om lachend te dansen, en artiesten als Johnny Meijer, Tom Jones, Cindy Peress en het Ricciotti Ensemble bieden dit graag aan en treden op in de boerderij in ruil voor een vers scholletje. Geld om alle artiesten te betalen heeft Max namelijk niet. Hij geniet wel steeds meer bekendheid als artiest. Met zijn groep treedt hij zelfs meerdere keren op bij het North Sea Jazz Festival onder de naam 'Max Teawhistle and the Friends of Bop'. Hij schrijft niet alleen veel covers, maar komt ook met korte songteksten en stuurt deze veelvoudig op naar verscheidene instanties zoals het Brandweerkorps. Dit korps bedankt hem, maar heeft voor de gelegenheid al een andere artiest geboekt.

"Een toekomstig bekend Nederlander"

Van alleen het jazzcafé komt hij niet rond en Max moet daarom bijklussen. Dit doet hij net als in de eerste jaren van het café, door in commercials en dramaproducties te spelen. Het zijn bijrollen, maar het is ook niet zijn droom om in de filmwereld groot te worden. “Een toekomstig bekend Nederlander”, noemt hij zichzelf in een interview met De Volkskrant, waar hij aan toevoegt “dat moet zo blijven tot mijn dood”. Hij probeert in 2000 nog een keer om met zijn muziek door te breken. Samen met de band brengt hij een tweede en laatste CD uit, genaamd 'Caravan'. Max Teeuwisse is dan ondertussen al meer dan zeventig jaren oud en de CD wordt niet echt een hit.

In ditzelfde jaar vindt in de nacht van 31 december op 1 januari een ramp plaats in Volendam. In café de Hemel zorgt een pakje sterretjes en ontvlambare kerstversiering ervoor dat binnen een mum van tijd het hele café in de fik staat, waarbij veertien mensen om het leven kwamen en meer dan tweehonderd ernstig gewond raakten. De cafébrand was een aanleiding voor verscherpte landelijke controles naar brandveiligheid in de horeca. Het café van Max werd al langer door de gemeente en de brandweer in de gaten gehouden, maar telkens kwam hij er mee weg zonder de steeds strengere brandveiligheidsmaatregelen door te voeren. Nu op een verschrikkelijke manier duidelijk was geworden hoe belangrijk het was dat de brandvoorschriften in cafés werden nageleefd, kon Max er niet meer omheen. Het doorvoeren van de brandvoorschriften zou Max te veel geld kosten, waardoor hij genoodzaakt was zijn levenswerk te sluiten. Het pand werd echter wel ‘vereeuwigd’ middels een plek op de Provinciale Monumentenlijst. In 2014 overleed Max Teeuwisse in zijn geboortestad als vijfentachtigjarige "toekomstig bekend Nederlander".

Door Sterre Berentzen

Het archief van Max Teeuwisse is te vinden in de depots van het Regionaal Archief onder de titel 'Collectie Max Teeuwisse en zijn jazzcafé "Bij Max", 1975-2003'. Het komt binnenkort beschikbaar en kan dan worden ingezien in onze studiezaal.