Er bevinden zich talloze historische foto’s in de collectie van het Regionaal Archief Alkmaar. Meer dan 96.000 daarvan zijn inmiddels digitaal te bekijken via de website van het archief, en dat aantal groeit gestaag. Een aanzienlijk deel van al die foto’s is gemaakt door één persoon: de heer Joop Elsinga, toen opzichter Monumentenzorg Gemeente Alkmaar. Zo’n beetje alles in de stad waar hij vanwege zijn werkzaamheden mee bezig was, is door hem vastgelegd via de fotocamera. En nog veel meer ook.

Vrijwel elke gevel, straathoek, dakkapel, bushalte, blinde muur, stoeprand, brug, schoorsteen, lantaarnpaal, parkeerplaats, voordeur, schutting en ga zo nog maar even door, is door hem ’gevangen’. Duizenden goed gedocumenteerde (!) opnames maakte hij in de periode tussen ongeveer 1969 en 2005 voor de gemeente. Werkelijk een mer à boire voor de geïnteresseerde liefhebber.

Wat vooraf ging

Op 14 januari 1944 werd Joop Elsinga geboren in Barsingerhorn als zoon van een man die op dertienjarige leeftijd in zijn eentje uit Friesland over de Afsluitdijk was komen lopen om werk te zoeken. Hij verhuurde zich bij verschillende boeren in West-Friesland. “Vader stond iedere ochtend om vier uur op om te gaan koeien melken. Stiekem werd er wel eens met een rietje de room van de melk gedronken vanwege de honger.” Na de oorlog kon zijn vader bij het Waterschap van de Polder Schagen aan de slag en werd vader Elsinga machinist van het watergemaal aan de Snevert, wat tevens een dienstwoning was. Overdag was hij bezig met zijn dagelijkse werkzaamheden voor de polder en bediende moeder Elsinga het gemaal. Vader wist het van kantonnier (iemand die de polderwegen, sloot- en walkanten en dijken onderhield) tot voorman te brengen.

Jeugd

Joop kon goed tekenen en bleek een schrandere leerling. Tijdens het zeer succesvol doorlopen van de Ambachtsschool in Schagen, opleiding ‘timmeren’, hielp hij vanwege zijn talenten vaker bij het onderhoud van het schoolgebouw dan dat hij in de schoolbanken zat. Vervolgens naar de UTS aan de Emmastraat in Alkmaar en daarna natuurlijk in militaire dienst. Daar, in de kazerne in Ermelo waar een donkere kamer aanwezig was, raakte hij serieus in contact met fotografie. De eerste spectaculaire foto’s werden door hem gemaakt tijdens oefeningen in Limburg. Als mineur bij de genietroepen plaatste hij met zijn collega’s de springmiddelen die op het juiste moment moesten afgaan tijdens deze oefeningen. De camera paraat!

Eerste baan

Na zijn diensttijd ging Joop werken voor een architect in Bergen. Dit bleek al snel geen groot succes en hij besloot te solliciteren bij de gemeente Alkmaar. Er was een mooie vacature bij de ‘Afdeling Bouwkunde’. Eenmaal aangenomen kochten Joop en zijn aanstaande vrouw Gerie voor twaalfduizend gulden een huisje in Alkmaar, Stationstraat 7. Na maanden zelf verbouwen (“pas je wel op, je wordt zo mager”, zei zijn moeder), was het huis gereed en kon er in 1968 getrouwd worden. Een jaar later werd hun eerste kind geboren, een zoon.

Voor de gemeente

Joop Elsinga’s eerste project bij de gemeente Alkmaar, als assistent-opzichter, was de bouw van drie immense flats aan de Melis Stokelaan vanaf 1967. Ze staan er nog steeds! Spoedig werd hij opzichter bij de bouw van scholen en zijn eerste ervaring met monumenten was de uitbreiding van het Stedelijk Museum aan de Doelenstraat. Hier leerde hij Jan Steijn kennen die daar werkzaam was als restaurateur van meubilair en samensteller van tentoonstellingen. Jan nodigde Joop uit om lid te worden van de Fotogroep van het NIVON (Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk), een club van “acht mannetjes met kleinbeeldcamera’s” die ook veel waarde hechtten aan gezelligheid. Menig interessante foto-excursie werd ondernomen en Joop vond het geweldig. Na twee jaar was hij al secretaris en menig expositie werd door hem met de andere leden ingericht in het ‘Mennohuis’ aan de Koningsweg en zelfs in het Stedelijk Museum.

Donkere kamer

Inmiddels in 1972 vader geworden van een dochter en verhuisd naar de Cabeljaustraat, werd het eindelijk mogelijk om een ‘echte’ donkere kamer op zolder in te richten. Een droom kwam uit en de fotohobby kwam nu echt op stoom! Dit was inmiddels ook bekend bij zijn werkgever; steeds vaker werd hem gevraagd om “even een plaatje te maken.” Zijn hobby fotografie begon zich onlosmakelijk te verbinden met zijn officiële werk. Joop maakte wat later de overstap naar de afdeling Monumentenzorg waar hij betrokken was bij de restauraties van onder andere het Accijnstorentje, het Biermuseum, het Moriaanshoofd, De Waag, de Stadhuistoren en molens. Als ultieme toprestauratie geldt nog immer de restauratie van de Grote of Sint-Laurenskerk.

Adviseur Monumentenzorg

Hoewel Joop in de stad bekend stond als fotograaf is hij nooit als gemeentelijk fotograaf aangesteld. Zijn beroep was inspecteur Monumentenzorg en als zodanig heeft hij uiteindelijk tienduizenden opnamen in zwart-wit, kleur en diapositief van en voor Alkmaar gemaakt. Zijn zeer gewaardeerde collega en latere chef Piet Verhoeven legde hem daarbij geen strobreed in de weg. Integendeel, hij zorgde er juist voor dat Joop bevorderd werd tot Adviseur Monumentenzorg. Samen vormden ze twee handen op één buik.

Knoeifoto's

“Fotografie is een fijne hobby. Niks was leuker dan op zondagen door de verlaten straten te dwalen om panden te fotograferen en dan ’s avonds de rolletjes te ontwikkelen en af te drukken. Soms wel honderd stuks per avond. ’t Werd productiewerk, gewoon op gevoel, de doka-klok was niet meer nodig.” En hoewel al jaren met welverdiend pensioen kan Joop het nog steeds niet laten het archief van nieuwe foto’s te voorzien. ‘Vrije fotografie’ is zijn échte liefhebberij en digitale fotografie maakt het mogelijk op de computer foto’s te veranderen en te vervreemden. Een creatief en artistiek proces met bijzondere platen als resultaat. “Knoeifoto’s” noemt Joop dit zelf. Alles bij elkaar een schitterende, historische beeldbron waar we dagelijks met veel plezier gebruik van maken.

Wikipedia.nl

Als je in Wikipedia zoekt op ‘Joop Elsinga’, dan kan je daar meer dan 13.000 foto’s door Joop gemaakt foto’s vinden. Het Regionaal Archief Alkmaar doneerde de gedigitaliseerde fotocollectie in 2019 aan Wikimedia (een zusterwebsite van Wikipedia, speciaal voor o.a. afbeeldingen). Met dank aan vele vrijwilligers zijn de beelden daarna toegankelijk gemaakt op de bekendste online encyclopedie. Best iets om trots op te zijn.

Door Jesse van Dijl