Amsterdam heeft De Wallen, Haarlem het Begijnhof en Alkmaar de Achterdam. Vergeleken met de andere twee steden is de raamprostitutie op de Achterdam relatief nieuw, maar toch is het al bijna vijftig jaar gesitueerd in het smalle straatje tussen de Dijk en de Zijdam. Het zijn wel vijftig bewogen jaren geweest.

Prostitué wordt gezien als het oudste beroep van de wereld. Iets waar overigens sterrenkundigen het niet eens mee zijn, maar dat is een ander verhaal . In Alkmaar kon men al sinds de middeleeuwen betaalde seks vinden. Niet op de Achterdam, want veel van die activiteiten vonden plaats in de Bordeelsteeg, de huidige Vrouwenstraat. De Christelijke kerk vond prostitutie verwerpelijk, maar ook noodzakelijk om andere vrouwen te beschermen tegen verkrachting en maagdenschennis. Het werd dus niet goedgekeurd, maar wel toegestaan. Vanuit het lokale bestuur was er altijd wel een vorm van regulering.

Vanuit de landelijke overheid kwam er tijdens de Franse bezetting van Nederland voor het eerst een stelsel van reglementering. Hierdoor moesten publieke vrouwen en boordeelhouders zich onder meer registreren bij de politie. Na de Franse tijd verdween het reglement en veranderde de houding ten opzichte van de (regulering van) prostitutie. Regulering op dit gebied werd gezien als beneden de waardigheid van de overheid. In 1856 kwam er uiteindelijk in Alkmaar toch een verordening die de publieke vrouwen onder streng toezicht van de politie en een gemeentelijk arts zette. Iets later kwam er ook een register waarin alle vrouwen in stonden vermeld. Bordelen werden toegestaan, maar mochten niet zichtbaar zijn en voorbijgangers mochten niet naar binnen gelokt worden door de prostituees en bordeelhouders. Door druk vanuit de samenleving kwamen er in Nederland rond het einde van de negentiende eeuw steeds meer bordeelverboden. In Alkmaar kwam die in 1893. Prostitutie ging ondergronds en vond zijn plek in woonhuizen en in de achter- en zolderkamertjes van cafés.

Bordeeltoerisme

En zo sudderde het tachtig jaar door. Tot in 1973 Kees Nool zijn eerste pandje kocht aan de Achterdam en er een bordeel opende . Het straatje was toen nog plek voor klassieke ambachten zoals een tonnenmaker, mutsenmaker en touwslager. De bewoners van de Achterdam zagen de komst van het bordeel en de raamprostitutie echter niet zitten. Het bordeeltoerisme veroorzaakte veel overlast, zeker omdat in het straatje nog gewoon auto’s mochten rijden – een voordeel van de komst van de prostitutie was daarentegen dat oude vervallen pandjes werden opgeknapt en verbouwd, om als bordeel dienst te doen. Ongeveer tegelijk met de bordelen kwamen ook de eerste sekswinkels in Alkmaar.

Protesten kwamen er vanuit de gemeenteraad en de werkgroep Sanering Oostelijk Stadsdeel. Dit alles leverde veel (landelijke) media-aandacht op. Avro’s Televizier maakte zelfs opnames op de Achterdam en interviewde bewoners. Ze kregen te horen dat men zich onveilig voelde en dat men meerdere bedreigingen door pooiers en (dronken) bezoekers van de Achterdam had meegemaakt. De filmploeg sprak zelfs nog met de beruchte pooier "Zwarte Pierre" (Pierre Martinetti). Die was zich van geen kwaad bewust en vond zelf dat hij goed werk deed. Dochters konden namelijk weer vrij rustig over straat sinds de komst van zijn prostitués. Een beetje zoals de kerk vroeger tegen prostitutie aankeek.

Rond 1974 bleek raamprostitutie onuitroeibaar. De Achterdam was de boordeelstraat en men zag ook in dat verbieden van prostitutie daar het probleem alleen maar zou verplaatsen en ondergronds zou doen gaan, met alle gevolgen van dien. Regulering vanuit de gemeente en goed overleg met de bordeeleigenaren was de enige oplossing. Langzaam maar zeker werd het rustiger rondom de straat, die inmiddels ook was afgesloten voor auto’s. Bordeeleigenaren stelden ook een ruimte ter beschikking voor de GGD waar ze een medisch spreekuur konden houden voor de prostituees. Een rapport uit 1992, omtrent de evaluatie van het medisch spreekuur, beschreef de situatie op de Achterdam zodanig dat de Alkmaarse aanpak gerust een landelijk voorbeeldfunctie mocht zijn.

Prostitutie legaal

In 2000 werd prostitutie in Nederland gelegaliseerd. Prostituees waren nu zelfstandige ondernemers die zich in moesten schrijven bij de Kamer van Koophandel. De Achterdam was voorzien van camerabewaking en had een eigen bewakingsdienst. De dames die er werkten kregen ook allemaal een noodknop. De boordeelhouders, die niet zoals souteneurs (pooiers) een financieel belang hadden bij het werk van de publieke vrouwen, zorgden onder andere voor een driewekelijkse schoonmaak van de diverse ruimtes.

Ondanks de positieve ontwikkelingen leefden de bordeelhouders en de belangenvereniging voor prostituees op gespannen voet met de gemeente en bewonersorganisatie SOS1. De verschillende groepen probeereden hun gelijk aan te tonen met middels onderzoeken en rapporten. De zaak liep op de spits na het aantreden van Burgemeester Bruinooge die er een andere aanpak op nahield dan zijn voorgangers. Mogelijke mensenhandel en criminele geldstomen werden onderzocht en de kranten stonden er weer regelmatig vol mee. Uiteindelijk moesten in 2018 67 ramen sluiten. Ook werden steeds meer voormalige pandjes omgebouwd tot woonhuis . De laatste beproeving voor één van de bekendste bordeelstraten van Nederland was de coronacrisis. Inmiddels zijn de dames weer aan het werk, maar het laatste hoofdstuk over prostitutie in Alkmaar is nog lang niet geschreven.

Spoorbuurt

Ook in de spoorbuurt had men last van de komst van bordelen in de jaren zeventig. Het ging er vaak heftig aan toe tussen de bewoners en de pooiers. Lees er meer over in de eerste blog van 2022.

Bronnen

• Alkmaarsche Courant
• Nieuwsbrief Achterdam jaargang 1, nummer 3
• De Naakte Waarheid. Witboek van de Alkmaarsche Achterdam. 2008
• Achterdam Alkmaar. Raamprostitutie in goed overleg. Hans Koolwijk. 2000
• De Achterdam. ...waar een oud ambacht wordt beoefend.
• Dit is geen bordeel. Verslag van een actie tegen raamprostitutie in een woonbuurt. 1976
• Gezondheid in de raamprostitutie. Dr. Licia Brussa. 1992
• Prostitutie en overige seksinrichtingen. Een beleidsnota van de projektgroep prostitutiebeleid. Gemeente Alkmaar. 1991
• Pornoharkjes en de zenderoorlog