Afgelopen week was er een bescheiden feestje op de afdeling waar het historisch beeldmateriaal wordt bewaard bij het Regionaal Archief Alkmaar. Een afdeling die nog steeds de enigszins archaïsche naam “Topografisch-Historische Atlas” draagt en die in 1865 door de bekende Alkmaarder Cornelis Bruinvis in het leven is geroepen. Veel van het beeldmateriaal dat zich daarvoor leent, wordt al sinds het begin van deze eeuw gedigitaliseerd bij deze afdeling en via ‘de beeldbank’ op internet gepubliceerd. En juist vorige week werd de mijlpaal van 100.000 afbeeldingen online gepasseerd. Dat betekende natuurlijk mokkaschuimtaart bij de koffie!
In de presentatie van enkele voorbeelden op deze pagina zijn vier “hoofdfoto’s” opgenomen uit de glasplatencollectie. Telkens met een uitsnede uit deze bewuste opname, een detail, ernaast gepresenteerd. Door deze manier van tonen, wordt hopelijk duidelijk hoe scherp de opnames destijds werden gemaakt.
Naast talloze archieven en historische boeken, beheert het archief een enorme collectie historisch beeldmateriaal. Van landkaarten, stadskaarten, kopergravures, aquarellen, affiches en tekeningen tot diapositieven, krantenfoto’s, prentbriefkaarten, 8mm filmpjes, kleinbeeldnegatieven en enkele toverlantaarnplaatjes aan toe. En eigenlijk nog veel meer. De grootste afbeelding meet het formaat van zeker twee tweepersoonsbedden tegen elkaar, het kleinste plaatje is iets kleiner dan de nagel van een pink. Allemaal afkomstig uit de regio vanaf de zuidgrens van Castricum tot aan het noordelijkste puntje van Texel – en de oudste is meer dan 400 jaar geleden vervaardigd terwijl de jongste dateert van vorige week.
Originele foto in hoge resolutie
Al deze afbeeldingen afzonderlijk, of juist samen, vertellen op prachtige wijze en op hun eigen, beeldende manier, de geschiedenis van deze regio en haar bewoners. Om deze verhalen te kunnen vertellen is de afgelopen jaren heel veel van dit beeldmateriaal gedigitaliseerd en zichtbaar gemaakt via de beeldbank van de website van het Regionaal Archief. Duizenden digitale bezoekers van over de hele wereld weten deze inmiddels prima te vinden. Met het plaatsen van een serie glasplaatnegatieven uit het begin van de vorige eeuw, is het totaalaantal afbeeldingen dat op deze wijze wordt getoond tot boven de 100.000 gestegen. De bewuste glasplaatnegatieven zijn daarbij ook nog eens juweeltjes op zichzelf, dus vandaar enige extra aandacht hiervoor in dit verhaal.
Originele foto in hoge resolutie
De circa 1400 glasplaten zijn afkomstig uit het gemeentearchief van Alkmaar en zijn in de periode tussen grofweg 1910 en 1940 gemaakt door fotografen in dienst van de gemeente. De glazen negatieven (zeg maar, kort door de bocht, de voorlopers van het latere fotorolletje) werden destijds gebruikt om er afdrukken mee te maken, die op hun beurt weer werden gebruikt door bijvoorbeeld de ambtenaren op de verschillende afdelingen in het Stadhuis. Foto’s van straatgezichten voor de welstandscommissie, foto’s van monumenten, van achterstallig onderhoud aan panden, van reclames in openbare ruimten, van zieke bomen en ga zo nog maar even door. De foto’s werden voor een bepaalde kwestie gebruikt als een soort van bewijsmateriaal. Wanneer de kwestie was opgelost, verdween de afdruk niet zelden bij oud papier.
Originele foto in hoge resolutie
Gelukkig is (in ieder geval een deel) van de glazen negatieven niet vernietigd en bieden ze ons nu nog steeds veel kijkplezier. Een gedeelte van het materiaal is overigens al wel langer bekend; in de jaren tachtig van de vorige eeuw is een groot deel van de serie opnieuw afgedrukt. Die afdrukken zijn toen al opgenomen in de collectie van het archief. Deze ‘moderne’ afdrukken zijn vervolgens later ook al gescand en in de digitale beeldbank opgenomen. Echter! Door nu de negatieven zelf te scannen, vaak ook nog na ze enigszins heel voorzichtig te hebben schoongemaakt, ontstaat werkelijk een nieuwe situatie. Terug naar de bron en een volgend leven voor het materiaal. De glasplaatjes bevatten zo ongelofelijk veel informatie dat bij bestudering vaak de mond van verbazing en verwondering openvalt. Door in te zoomen op de afbeeldingen op het computerscherm komen details aan het licht die de fotograaf zelf nooit heeft kunnen zien. De afdrukken uit de jaren tachtig zijn veel minder scherp. Er ontstaat echt een nieuwe kijkdimensie voor en door deze platen. Hoewel, waarschijnlijk vanwege tijdsdruk en enige onkunde met de fotocamera, geregeld de oorspronkelijke opnamen wat bewogen zijn, of onder- of overbelicht, of onscherp; toch worden de meest frappante details zichtbaar. Letterlijk haarscherp.
Originele foto in hoge resolutie
Een feest voor het oog voor de geïnteresseerde toeschouwer want wat valt hier veel leuks en interessants te ontdekken. Het kan zo maar voorkomen dat het goed bekijken van één zo’n plaat minuten tijd in beslag neemt; zo enorm veel valt erop te zien. Neem dus vooral een kijkje op de website van het Regionaal Archief Alkmaar, de collectie zal daar eenvoudig te vinden zijn, en geniet van deze gedetailleerde zwart-wit-reis terug in de tijd.
Door Jesse van Dijl