Nieuws aan de buitengevel is van alle tijden. De oude Romeinen spijkerden al vanaf 59 v.Chr. hun belangrijkste staatsnieuws aan de buitenmuren op plekken waar veel mensen kwamen, zoals het nu beroemde Forum Romanum. In wat nu Nederland is, duurde het iets langer voordat de meeste mensen goed konden lezen, en luisterde men vooral naar het nieuws via stadsomroepers - of naar medeburgers die het nieuws op de muur lazen. In de zeventiende en achttiende eeuw kon men in Nederland steeds beter lezen, en dit is ook de periode waarin de eerste kranten ontstaan.
Tegenwoordig leest men de krant steeds vaker op een scherm, maar nog niet zo lang geleden kon men in Alkmaar het laatste nieuws ook nog aan de buitengevel aflezen. In de jaren zestig van de vorige eeuw kalkte de redactie van het Noordhollands Dagblad met een dikke rode of zwarte stift het laatste nieuws op grote witte vellen, en hing die in het raamkozijn aan het Ritsevoort. In de late zomerdagen van 1968 kregen de bulletins een bijzondere wending, doordat een Alkmaarse toevalligheid het wereldnieuws kruiste.
In het voorjaar en de zomer van 1968 was men in Nederland in de ban van de 'Praagse Lente', de omwenteling in toenmalig Tsjecho-Slowakije waarbij men een humaner en liberaler socialisme voor stond dan men tussen 1948 en 1968 had meegemaakt. Later vooral bekend geworden door Milan Kundera's De ondraaglijke lichtheid van het bestaan. Op het hoogtepunt van de Praagse Lente ging de burgemeester van Alkmaar, mr. H.J. Wytema, met zijn vrouw op vakantie in Midden- en Oost-Europa. Rondreizen in de jaren '60 door oostelijk Europa kwamen voor, maar werden vaak beleefd als avontuurlijk en bijzonder.
De burgemeester was blijkbaar nietsvermoedend op vakantie, toen de ellende uitbrak in Praag. Moskou had de Praagse Lente met lede ogen aangekeken, en besloot op een zomerse dag tot ingrijpen. Tanks uit de Sovjet Unie, Bulgarije, Hongarije en Polen rolden in de nacht van 20 op 21 augustus door de straten van Praag, de aanstichter van de lente - politiek leider Alexander Dubcek - verdween van het toneel, en de bevolking deed er alles aan om de tanks om de tuin te leiden: alleen de wegwijzers richting Moskou bleven nog staan, zo gaat het verhaal. Een Alkmaarse ooggetuige, de heer Dagelet, vertelde later dat er gesproken werd over drie soorten soldaten in Praag: "soldaten, die dachten dat ze op manoeuvre waren; soldaten die niet wisten waar ze waren. En in Praag vroegen de soldaten van de pantserwagens: 'Waar zijn die opstandelingen?'." De bezetting gebeurde ondanks alle verwarring razendsnel, en domineerde het wereldnieuws.
Ook in het raam van het Noordhollands Dagblad volgden de bulletins elkaar in snel tempo op. Het werd uiteraard nog spannender toen de burgemeester van Alkmaar in Oost-Europa bleek rond te zwerven. Zo kwam het dat Wytema's vakantie opeens tussen de bulletins over de val van Praag en protesten in Berlijn terecht kwam. Hij zou tijdens zijn vakantie namelijk ook een bezoek aan de Sovjet Unie en Tsjechoslowakije brengen, maar dat zat er nu niet meer in. Zoals het Noordhollands Dagblad boven een van de bulletins kopte: "Wytema niet naar RUSLAND!"
De bulletins trokken blijkbaar de aandacht in Alkmaar, want op 24 augustus werd er een Tsjechische flyer bij het Noordhollands Dagblad naar binnen geschoven. De redactie vermoedde dat deze van een Tsjechische migrant uit Alkmaar afkomstig was, maar het zou goed kunnen dat het om de heer Dagelet ging die met zijn vrouw bij kennissen in Brandys op vakantie was, een stadje vlakbij Praag, en daar later over geïnterviewd is door de krant. Het pamflet was een oproep aan de werknemers van een fabriek in Brandys om een staking te negeren, en gewoon aan het werk te gaan. Men was blijkbaar optimistisch dat de Warschau-pact troepen "spoedig het land zouden verlaten", dus dan kon men net zo goed de fabriek door laten draaien, was de gedachte.
De staking in kwestie is ook te volgen in de bulletins. Hoewel Dubcek van het toneel was verdwenen, had hij nog wel een oproep gedaan in een nieuw opgerichte krant. Hij riep de Tsjechoslowaakse arbeiders op om "te blijven eisen dat de bezetters op korte termijn het land verlaten." Een ander bulletin meldt dat Svoboda een algemene staking liet ingaan, terwijl ondertussen de staatspers en de vrije pers vochten om de aandacht van de Tsjechen en Slowaken: de Pravda dreigde met strenge maatregelen "indien de Tsjechische (sic) bevolking haar houding tegenover de "bevrijders" niet wijzigt", terwijl de "vrije zenders" druk bezig waren om alle officiële verbindingen zoveel mogelijk te verstoren.
Overigens was de flyer-bezorger er snel bij: het pamflet dateert van 21 augustus, de eerste dag van de bezetting, en drie dagen later lag het al bij het Noordhollands Dagblad in de bus. Aangezien de post van oost naar west er in die tijd ongetwijfeld langer over deed, kan het bijna niet anders dan dat de persoon in kwestie ergens in die drie dagen, en misschien wel halsoverkop, naar Alkmaar gereden is. En dat komt overeen met het vermoeden dat de heer Dagelet de flyer bij de krant bezorgd heeft: Dagelet vertelde aan het Noordhollands Dagblad dat hij op de ochtend van de 21ste eerst op het lokale marktplein een tijdje naar boodschappen uit luidsprekers had geluisterd, en vervolgens door de Nederlandse ambassade aangeraden werd om de 22ste vanuit een inmiddels geheel bezet Praag in konvooi naar Nederland te rijden.
En hoe snel is burgemeester Wytema teruggekeerd? Het Noordhollands Dagblad meldt op dezelfde pagina als het interview met Dagelet droogjes dat Wytema per telegram aan het stadhuis heeft laten weten dat hij toch maar van een bezoek aan Rusland en Tsjecho-Slowakije afziet. Na een reis door Hongarije en Roemenië was de verwachting dat hij en zijn vrouw via Joegoslavië terug zouden rijden naar Alkmaar. Op 4 september eindigde namelijk zijn verlof, en moest hij weer aan de slag.
De bulletins zijn onlangs door voormalig redactiechef van het Noordhollands Dagblad (1967-1971) Peter Gerritse ondergebracht bij het Regionaal Archief Alkmaar, en zijn nu in de beeldbank te zien.
Door Jeltsje Stobbe