Met de invoering van de Algemene wet gelijke behandeling in 1993 en de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht in 2001, is de emancipatie van de lhbti+-gemeenschap steeds beter verankerd in onze wetgeving. Toch zijn er voor belangenverenigingen nog altijd belangrijke strijdpunten. Niet alleen op het gebied van de wetgeving, maar ook wat betreft het scheppen en behouden van een tolerante samenleving.

Het COC, de oudste lhbti+-belangenorganisatie ter wereld, die afgelopen december haar 75-jarig bestaan vierde, speelt hierin nog altijd een actieve rol. Ook in Alkmaar en omstreken maakt het COC Noord-Holland Noord (voorheen COC Alkmaar) zich al ruim veertig jaar lang sterk voor de emancipatie van de lhbti+-gemeenschap. Sinds 1978 is het COC betrokken bij de organisatie van uiteenlopende activiteiten, waaronder voorlichtingsbijeenkomsten, disco-avonden en grotere evenementen zoals de Roze Week en Alkmaar Pride.

Shakespeareclub

Het COC vindt zijn oorsprong in de Shakespeare Club, die in 1946 in Amsterdam werd opgericht door de lezerskring van het tijdschrift Levensrecht. De organisatie was een voortzetting van het in 1912 opgerichte Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee, dat als doel had om de rechtsongelijkheid tussen homo- en heteroseksuelen te bestrijden. Met de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog was aan deze vereniging een einde gekomen.

Doel van de Shakespeare Club was in de eerste plaats om een veilige ontmoetingsplek te bieden aan de homoseksuele gemeenschap. In 1947 kreeg de club een eigen ruimte in Amsterdam, waar de bijeenkomsten voorlopig een gesloten karakter behielden. Ook in andere grote steden werden afdelingen opgericht. Daarbij kampte men vaak met een gebrek aan huisvesting en een scherp toezicht van de autoriteiten.

Bredere acceptatie

Toch kwam de ondergronds opererende vereniging geleidelijk tot bloei en groeide het aantal leden. Meerdere malen werd de naam van de Shakespeare Club gewijzigd: van Cultuur- en Ontspannings Centrum (1949) naar Nederlandse Vereniging van Homofielen-COC (1964) en Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit-COC (1971) – namen waarmee de vereniging zich in de jaren zestig en zeventig steeds openlijker associeerde met homoseksualiteit.

Voor de wettelijke positie van homoseksualiteit in Nederland werd in 1971 een belangrijk succes behaald: artikel 248bis werd geschrapt uit het Wetboek van Strafrecht, waarmee de minimumleeftijd voor seksuele contacten van homoseksuelen gelijk werd getrokken met die van heteroseksuelen. In reactie op deze maatschappelijke ontwikkelingen en de bredere acceptatie in de samenleving, veranderde het COC van een organisatie die vooral mensen wilde samenbrengen naar een belangenvereniging die zich actief inzette voor verdere aanpassing van de wetgeving. In de jaren tachtig werd het COC gesprekspartner van de overheid op het gebied van emancipatie. Men probeerde maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen door contacten te leggen met sleutelfiguren in verschillende organisaties, waaronder de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH).

Voorlichting en disco-avonden

Met de groei van het COC nam ook het aantal regionale afdelingen van het COC gestaag toe. In 1978 startte een groep enthousiaste mensen onder de naam ‘COC-werkgroep Alkmaar’ met het opzetten van activiteiten in het gebouw van de NVSH aan de Emmastraat. Hierop kwamen zo’n honderd mensen af. Al gauw volgden meer activiteiten: niet alleen sociëteitsavonden, maar ook voorlichting op scholen en grote evenementen, waaronder het Homofestival in De Vest in 1979, dat met twaalfhonderd bezoekers een groot succes was en in de daaropvolgende jaren navolging zou krijgen. Duizenden mensen konden tijdens deze evenementen kennismaken met het COC. Dit gaf een enorme stimulans aan uitbreiding van de activiteiten.

In 1980 verhuisden de COC-activiteiten van het NVSH-gebouw naar het Hof van Sonoy. In de kelderruimte, waar het kantoor van de werkgroep was gehuisvest, werd gestart met wekelijkse koffie- en spelletjesavonden. In de Ridderzaal werden café-avonden gehouden. De verschillende evenementen en activiteiten van de COC-werkgroep Alkmaar liepen zo goed, dat op 18 februari 1981 een officiële zelfstandige Alkmaarse COC-afdeling werd opgericht. Verschillende doelgroepen binnen de vereniging kregen een eigen plek met gerichte activiteiten, eigen verenigingsbladen en regionale werkgroepen – waaronder de werkgroep Vrouwen en jongerengroep de Roze Panter.

Alkmaar Pride

Met de komst van een nieuwe eigenaar van het Hof van Sonoy in 1985, moest het COC uitwijken naar een nieuwe locatie. Tijdelijk werden disco-avonden gehouden in het inmiddels afgebroken zwembad ‘De Overdekte’ aan het Canadaplein en in buurthuis De Eenhoorn. Winkelwagentjes werden volgeladen met apparatuur en door de stad gesjouwd om dit voor elkaar te krijgen. Uiteindelijk vond het COC in 1986 een vaste locatie in een pand aan de Bierkade 14A, dat werd omgetoverd tot een café- en discoruimte. Op verschillende avonden in de week werden activiteiten georganiseerd, waaronder het COC-café, dat mede als coming-outavond dienstdeed, en verschillende feest- en thema-avonden. Ook werden grotere evenementen zoals Roze Zaterdag georganiseerd. Een belangrijke ontwikkeling was daarnaast de gezamenlijke organisatie met lokale ondernemers van de Roze Week Alkmaar in 2009 en de daaruit voortgevloeide Alkmaar Pride.

Sinds 2000 heeft het COC de structuur van een federatieve vereniging, met regionale lidverenigingen die op landelijk niveau verenigd zijn. Met de fusie in 2005 van COC Alkmaar en COC Kop van Noord-Holland heeft het huidige COC Noord-Holland Noord een omvangrijk verzorgingsgebied gekregen, met onder meer de gemeenten Alkmaar, Beemster, Bergen, Castricum, Den Helder en Texel. Na een periode van twee jaar met beperkende coronamaatregelen kunnen weer extra voorlichtingen en activiteiten worden opgepakt – en zullen de Alkmaarse grachten eind mei rondom Alkmaar Pride opnieuw feestelijk gekleurd zijn.

Door Frederiek ten Broeke
Met dank aan Conny van Iersel

In 2020 zijn de archieven van COC Alkmaar geschonken aan het Regionaal Archief Alkmaar. De archieven zullen op den duur waar mogelijk toegankelijk worden. I.v.m. aanwezige bijzondere persoonsgegevens zal echter een groot deel van het archief voor een langere tijd beperkt toegankelijk zijn.