In 1938 kreeg Heiloo een rioolwaterzuivering. Het verhaal van deze installatie begint echter al zeven jaar eerder in 1931. In maart van dat jaar besprak de gemeenteraad het groeiende probleem van de afvoer van de menselijke behoefte, ‘men weet niet waar men met de rommel heen moet’. Burgemeester Nicolaas van Foreest zegde een onderzoek toe.

Ondertussen hield de kruisvereniging in het dorp druk op de ketel. Die drong in november 1931 op riolering van Heiloo aan, tevens voor de regenwaterafvoer. Vroeger waren er particulieren geweest die de in tonnetjes opgevangen poep en pies als mest ophaalden, maar dat was verleden tijd. Nu moest voor deze dienstverlening zoveel worden betaald dat de inwoners ‘beter een gat in de grond kunnen graven om daarin hun faecaliën te bergen’, aldus de kruisvereniging. Anderen hadden een septictank of zakput. Dat was een put met vocht doorlatende bodem en wanden waarin de vaste stof achterbleef. De zak- of zinkput moest op gezette tijden geleegd worden. De stank laat zich raden. Het door burgemeester Van Foreest beloofde onderzoek wees echter uit dat riolering voor de volksgezondheid onnodig was en er gebeurde niets.

Riolering in werkverschaffing

Toch bleek gaandeweg dat riolering in de toekomst absoluut onmisbaar zou zijn. Heiloo groeide snel, in 1930 telde de gemeente ruim 4.500 inwoners, in 1935 al 6.400. In juni 1935 kreeg daarom het Technisch Bureau van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten opdracht een plan op te stellen. In maart 1936 brachten B&W een positief advies uit aan de raad. De bevolking zou verder toenemen en ook was het project zeer geschikt voor uitvoering in werkverschaffing. De economische crisis van de jaren dertig ging niet ongemerkt aan Heiloo voorbij en vele inwoners liepen in de steun. Dat geld kon beter nuttig besteed worden. Bovendien kwam het ettelijke tonnen kostende project dan in aanmerking voor bijdragen uit het werklozensubsidiefonds. Ter dekking van de kosten wilden B&W een rioolbelasting invoeren. Na extra onderzoek en enkele speciale commissievergaderingen stemde de gemeenteraad op 4 mei 1936 met het plan in.
In augustus 1936 vonden de eerste aanbestedingen plaats. Begonnen werd met het rioleren van de oude kern en daarna volgden in stappen de rest van het dorp. Het werk veroorzaakte grote overlast. Er moesten sleuven worden gegraven tot zes meter diep. Men zat in de opgebroken straten met manshoge hopen stuivend zand en buissegmenten voor huis of winkel. De straatverlichting doofde om middernacht en kwam je later thuis, dan was de kans in de ‘afgronden’ te vallen niet denkbeeldig. Tot overmaat van ramp vorderde het werk soms tergend langzaam omdat de aannemer met instortingen en wateroverlast kampte.

Aannemer J.N. Schuit uit Alkmaar begon in de herfst van 1937 aan de rioolwaterzuiveringsinrichting, kortweg RWZI. In verband met de stank verrees die buiten de bebouwde kom aan de oostkant van het dorp langs de Kanaalweg. De gemeente besefte ook goed dat men het gezuiverde water beter niet in poldersloten kon laten lopen waaruit vee dronk. Daarom koos men voor lozing in het Noordhollandsch Kanaal door een lange pijpleiding. Op vrijdagmiddag 1 juli 1938 werden de pompen aangezet en stroomden de eerste liters rioolwater de brandnieuwe RWZI in. Eindelijk was er resultaat, de Alkmaarsche Courant was erbij en noemde het hele project ‘een werk waarop Heiloo trotsch kan zijn’.

Moderniseringen

De in 1937-1938 gerealiseerde installatie werd in 1954 en in 1963-1964 uitgebreid. Eind 1965 werd bovendien Limmen op de RWZI aan de Kanaalweg aangesloten. De gemeente Heiloo droeg de zuivering op 1 januari 1969 voor ruim twee miljoen gulden over aan het toenmalige Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen. Dat begon in 1981 met de voorbereiding van een grootscheepse modernisering en uitbreiding, inclusief aansluiting van Akersloot. Dat dorp loosde destijds nog ongezuiverd op het Alkmaardermeer. De officiële afronding van de werkzaamheden vond plaats op 30 september 1988.

Ook deze RWZI is echter inmiddels alweer verleden tijd. Het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier kreeg te maken met aanscherping van de milieueisen, nieuwe uitbreidingsplannen en de ontwikkeling van de Boekelermeer en startte daarom in 2009 met de bouw van een compleet nieuwe RWZI in Heiloo. Deze verwerkt tevens het afvalwater uit Alkmaar-Zuid en werd op 5 juli 2012 theatraal geopend. Wie een kijkje wil nemen in een zuivering is ten slotte zaterdag 18 juni van harte welkom op de Open Dag van de RWZI Alkmaar.

Door Diederik Aten
Historicus Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier