Niet ver van het centraal station van Alkmaar ligt de beruchte rotonde in de Bergerhout. Een plek waar iedereen eigenlijk zo snel mogelijk voorbij wil. Het is er vaak druk en gevaarlijk. Jammer eigenlijk, want als je er even stilstaat en de omgeving in je opneemt, zal je al snel merken dat dit een plek is met een lange geschiedenis. Van bosrijke ontmoetingsplaats tot ‘rotonde des doods’.
Op de befaamde kaart van Drebbel uit 1597 is op de plek van de Bergerhout nog weinig te zien. Dit veranderde enkele jaren later. Men begon met de aanleg van zogenaamde ‘houten’ buiten de stad. Dit waren geen grote stukken bos, maar boomsingels langs wegen. De Bergerhout was eigenlijk niet meer dan vier rijen met bomen langs de Westerweg met de naam Westerhout. De ‘houten’ waren naast bosrijke wandelplekken ook bedoeld voor de houtkap. Een industriebos zou je het nu noemen. De boomsingels groeiden langzaam uit tot echte bossen. Zo ook de Westerhout, dat toen wel eens bekend stond als Sterrebos. In 1749 werd het gekapt om de bomen te gebruiken als timmerhout. Daarna werd het gebied opnieuw aangeplant met jonge bomen en werden de lanen verbreed. Het gebied tussen de Geestersingel, Geesterweg, Westerweg en de Hoevervaart kreeg een parkachtige uitstraling met twee ‘hoofdwegen’ (de Vrouwenlaan en de Heerenlaan) en meerdere smallere paden zoals de Waterlaan, Donkere Laan en de Vrijsterslaan. Het was een mooie plek om te vertoeven zo net buiten de drukke stad.
Onderstaande filmpje laat het aanrijden tot de Bergerhout zien vanuit de busdienst Bergen-Alkmaar.
Steeds kleiner
Lang bleef de bebouwing in het gebied beperkt tot enkele huisjes bij de Hoevervaart. Dat veranderde in 1892 met de opening van het nieuwe gerechtsgebouw en het Huis van Bewaring. Hiermee verdween bijna een kwart van de Geesterhout, zoals nu de gangbare naam was. De volgende ‘aanslag’ op het gebied kwam door de komst van meerdere buslijnen die er een halte en keerlus kregen. Dit was eind jaren twintig. In 1939 opende het Murmellius Gymnasium. Hierdoor was inmiddels de helft van de oorspronkelijke Geesterhout verdwenen. Tijdens de hongerwinter van 1944/45 werden veel bomen in Alkmaar gekapt. In de Geesterhout bleef bijna ook geen boom overeind.
Dat er bijna geen bomen meer waren zorgde er voor dat er in de jaren vijftig en zestig nu plek was voor paardenmarkten en stierenkeuringen. Tijden waren aan het veranderen. De Geesterhout kreeg de naam Bergerhout, de verkeersdrukte nam toe en hoe de gemeente tegen het autoverkeer aankeek veranderde ook. Het alomvattende Basisplan werd gemaakt. Hierin kreeg het autoverkeer ruimbaan en zouden grote stukken in en rondom de binnenstad gesloopt worden en vervangen worden door nieuwbouw en brede wegen. Zo ook de Bergerhout. Hier zou een grote kruising komen om de Kennemersingel met de Helderseweg te verbinden doormiddel van een weg dwars door de Spoorbuurt.
Halverwege de jaren zestig deed de uitvoering van het plan nog op zich wachten, maar de gemeente wilde toch de nijpende verkeerssituatie in de Bergerhout verbeteren. Een tijdelijke oplossing werd bedacht. De bushaltes gingen naar de Molenbuurt en de aanleg van een groot verkeersplein zou de doorstroming moeten verbeteren. Hier zou voor auto’s en fietsers eenrichtingsverkeer gelden en kreeg het verkeer op het plein voorrang op aansluitende wegen. 360.000 gulden werd er voor uitgetrokken. De firma Moel & Hermes kreeg de opdracht. Eind 1966 kon het verkeer gebruik maken van het verkeersplein. Zorgen waren er nog wel over het invoegende fietsverkeer want vrije fietspaden waren er niet en verkeerlichten werden nog niet nodig geacht.
Weer te druk
Twintig jaar later was de Bergerhoutrotonde er nog en stond het weer op de agenda van de gemeente. Met de bouw van de Texelsebrug zou de verkeersdruk op de rotonde te groot worden. Het was er al druk en gevaarlijk, maar nu moest er echt iets gaan gebeuren. De ‘Winkeliersvereniging Binnenstad Alkmaar’ gaf in 1987 het eerste voorzetje: verander de rotonde in een T-kruising met daarnaast een groot parkeerterrein. De gemeente werkte het plan uit en kwam in 1988 werd een voorstel voor T-kruising met stoplichten en een parkeerterrein voor zestig auto’s. Kosten 1,6 miljoen gulden. Daarnaast kwam men met een alternatief en goedkoper plan om alleen aparte fietsstroken aan te brengen. Hierdoor zou alleen wel de capaciteit van de rotonde verkleind worden. De plannen haalden het niet in de gemeenteraad. Ondanks dat de gemeenteraadspartijen in principe kozen voor de T-kruising was toch meer onderzoek gewenst en concretere plannen met betrekking tot de herinrichting van de aansluitende singels.
Vijf jaar praten en plannen
Vijf jaar lang maakten de gemeente en bewoners- en winkeliersverenigingen plannen. Uiteindelijk kon iedereen zich vinden in een voorrangsrotonde met fietsstroken. Om het niet te aantrekkelijk te maken voor auto’s werd gekozen voor een enkele rijstrook op de rotonde. Voordeel van dit plan was dat er zo veel mogelijk groen werd gespaard. Halverwege 1994 konden de verkeersdeelnemers veilig gebruik maken van de vernieuwde rotonde. Nou ja, veilig? Al snel kwamen er klachten van scholieren over auto’s die maar al te vaak de haaientanden negeerden. Het plein was eigenlijk gevaarlijker geworden, is in de Alkmaarsche Courant van augustus 1994 te lezen.
De Bergerhoutrotonde bleef echter na 1994 zo goed als hetzelfde. Hetzelfde, als in dat tweewielers en automobilisten nog steeds niet goed richting aangeven en daarom regelmatig tegen elkaar botsten. Maar ook niet-hetzelfde. Dit omdat de laatste jaren de verkeersdynamiek veranderde door onder andere de enorme toename van elektrische fietsen die met hoge snelheden over de fietspaden rijden. Heeft de huidige versie van de rotonde zijn beste tijd gehad?
Door Mark Alphenaar