Een frisse duik tussen de ratten

Zoeken naar verkoeling in het Zeglis

Nu de zomer is begonnen en de temperaturen stijgen, zal menigeen verkoeling zoeken in het water. Zo’n 170 jaar geleden was dat niet anders. Alleen kon een groot deel van de Alkmaarders toen niet goed zwemmen. Op initiatief van de Alkmaarse afdeling van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen (kortweg ‘het Nut’) werd er een zweminrichting opgericht, waar men veilig kon leren zwemmen. Na wat horten en stoten opende in 1880 de Alkmaarsche Bad- en Zweminrichting aan het Zeglis.

Het Nut, een organisatie die zich inzette voor het welzijn van de inwoners, richtte zich in 1849 tot de burgemeester en wethouders van Alkmaar met het verzoek om een zweminrichting te realiseren. Er was hulp nodig bij het vinden van een geschikt stuk grond en het bij elkaar krijgen van een startkapitaal. Maar waar het Nut overtuigd was van de noodzaak van een zweminrichting voor de Alkmaarders, waren burgemeester en wethouders niet meteen enthousiast. Zo vroegen ze zich af of de kosten op zouden wegen tegen de baten en of de aangemerkte locatie wel geschikt zou zijn.

 ontwerptekening met titel 1880  uitsnede wandelkaart 1883
Om de raad te overtuigen stelde het Nut een document op met de beweegredenen. Vanwege de waterrijke omgeving was het voor Alkmaarders belangrijk om te leren zwemmen. Mochten er gevaarlijke situaties ontstaan, dan wist de geoefende zwemmer hoe te handelen. Om te leren zwemmen was een speciaal daarvoor ingerichte zweminstelling bovendien een uitkomst. Het bood een veilige omgeving: niet te diep water, goed toezicht en daarnaast een schone bodem. Want de jeugd had vaak de neiging om zomaar ergens het water in te springen, en de kans was groot dat de bodem daar bezaaid was met “steenen of glas […] zoodat het niet zelden gebeurt dat de jeugdige zwemmers min of meer gekwetst het water verlaten”. Ook zou het koude water goed zijn voor het lichaam en verkoudheid tegen gaan. Vooral tijdens warme perioden kon het helpen om in het water verkoeling te zoeken: “men neme een bad en met voelt zich weder kwiek”.

Buiten het zicht

Het Nut had gezocht naar een passende plaats niet te ver buiten de stad, zodat de wandeling die nodig was om er te komen de zwemmers niet zou afschrikken. Als locatie werd een deel van het Zeglis in de buurt van de Schermerpoort aangemerkt.
Over de zweminrichting was goed nagedacht. Zo zou men “afgezonderd om geen aanstoot te geven” moeten zwemmen, en waren er voor mensen die dat wilden eigen badruimtes beschikbaar. Er kwam een afscheiding en ook beplanting moest de zwemmers buiten het oog van wandelaars houden. Mannen en vrouwen hadden verschillende tijden waarop zij mochten zwemmen.

Zweminrichting rond 1930   waterpolowedstrijd

Financieel instabiel

In een voorstel aan de Alkmaarse raad was een proefberekening gemaakt: de vermoedelijke kosten van de huur, het timmerwerk, de beplanting etc. was geraamd op 1675 gulden. Om dat te bekostigen werden er 180 aandelen à vijftig gulden uitgegeven. Ook de gemeente deed een bijdrage, die in de loop der jaren met het overschot terugbetaald zou moeten worden. De kosten bleken in de daaropvolgende jaren flink tegen te vallen. In de kasboeken zijn veelvuldig tekorten terug te vinden. De gemeente sprong meermaals bij om de financiële situatie te verbeteren. Maar de zweminrichting bleef negatieve saldo’s noteren.

Kasboeken zweminrichting  wedstrijd jongens

Niet zo fris

Niet alleen de financiële situatie viel tegen. Ook de frisse duik bleek bij nader inzien redelijk smerig. Hoewel het Nut in 1849 al schreef dat “frisch water noodig [is], zoo men wil dat de lust tot zwemmen niet spoedig verloren [gaat]”, bleek het water van het Zeglis een gevaar voor de gezondheid. Omringd door industrie en open riool was het water sterk vervuild. En ook ratten namen er graag een duik. In een rapport van de Nederlandsche Zwembond van 1932 werd geadviseerd om te voorzien in “een nieuwe zweminrichting [die] geheel ratvrij [moet] worden uitgevoerd ter voorkoming van de ziekte van Weil.” Die nieuwe locatie werd gevonden op het ophanden zijnde sportpark. Twee jaar later werd het nieuwe zwembad in De Hout geopend.

Door Sophie van Aardenne

test