Na twee jaar stilte staat eind september de binnenstad van Alkmaar weer vol met vee. Een mooi moment om het verleden in te duiken, want de Landbouwdag bestaat al vele jaren, al is die in de loop van de tijd van gedaante veranderd.

Al in 1850 organiseerde de Alkmaarse afdeling van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw, net twee jaar een feit, een tentoonstelling met een omvangrijk publieksprogramma om de feestelijkheden extra luister bij te zetten. Het moet een bont geheel zijn geweest: De Nieuwesloot, het Waagplein en de Dijk stonden vol met hokken en manden met daarin koeien, schapen, kippen, paarden, varkens, bijen en ander vee. Elders in de stad was er ruimte voor akkerbouwproducten, fruit en vernieuwde landbouwwerktuigen. De dag was een groot succes, er werd besloten om er elke vijf jaar een evenement van te maken; later werd dat zelfs jaarlijks.

Alkmaar was de dertiende regio die zich aansloot bij de Hollandsche Maatschappij voor Landbouw. De afdeling Alkmaar werd in 1848 opgericht. De maatschappij had tot doel om de akker- en tuinbouw, veeteelt, zuivelbereiding, houtteelt en bloemkwekerijen te bevorderen en de belangen van de landbouwers te behartigen. Zo zorgde de maatschappij er mede voor dat er in de omgeving voldoende veeartsen beschikbaar waren en werd er een landbouwschool opgericht. Boeren en tuinders in de regio konden lid worden. Al memoreerde C. Roeper, voorzitter van de feestcommissie bij het honderdjarige bestaan van de Alkmaarse afdeling, dat de ledenlijst in de beginperiode bestond uit een gemêleerd gezelschap van notarissen, artsen en slechts weinig “landmannen”. In de loop der jaren verminderde het aantal “heren” en nam het aantal praktische boeren sterk toe. Honderd jaar later bestond de afdeling voor het grootste deel uit boeren.

Beloning en waardering

Al in 1849 organiseerde de Maatschappij wedstrijden voor boerenzonen, -knechten en -arbeiders uit de regio. Zij konden zich met elkaar meten en hun vakmanschap tonen. De spitwedstrijd van 1849 vond plaats in Schoorl, waar de deelnemers zich ’s ochtends in de herberg hadden verzameld. Elke deelnemer kreeg door middel van loting een deel van een akker toegewezen om om te spitten. Het was Lourens Snip die het snelste én het beste werk afleverde. Hij had in zevenentwintig minuten en dertig seconden het beste resultaat neer weten te zetten. Een andere kandidaat had weliswaar een halve minuut sneller gewerkt dan Snip, maar had ook flink wat steken laten vallen. Het resultaat was zo beroerd dat de snelle spitter niet in aanmerking kwam voor één van de prijzen.

Voor de waarnemend voorzitter, A.H. van der Boom Mesch, waren er twee belangrijke redenen om deze wedstrijden te organiseren. In de eerste plaats kon zo de “bekwaamste arbeider in het openbaar beloond en vereerd” worden en bovendien uitgedaagd om zichzelf en zijn werk te verbeteren. Daarnaast was het een uitgelezen kans voor de toeschouwers om een beeld te krijgen van de “stand die zijnen arbeid bij het morgenkrieken aanvangt om die na zonne-ondergang te eindigen”. Het evenement moest waardering oproepen voor het werk van de landarbeiders. De Alkmaarsche Courant sprak van “een reeks feestdagen […] die haren invloed onder alle standen en bedrijven hoogst gelukkig hebben doen voelen.”

Keuringen en volksspelen

In 1850 werd de eerste Landbouwtentoonstelling georganiseerd in Alkmaar. Het grootse feest bestond uit vijf dagen en verschillende onderdelen. Van keuringen tot concerten, een draverij, toneelvoorstelling, bal en volksspelen. Zo konden mannen tussen de twaalf en veertig jaar bijvoorbeeld deelnemen aan een wedstrijd mastklimmen. En er zal ongetwijfeld veel belangstelling zijn geweest voor het “Varkensspel” dat in de Hout werd uitgevoerd: een kaalgeschoren en met vet besmeerd varken moest zo lang mogelijk worden vastgehouden. Ook het tobbespel zal veel aandacht hebben getrokken. De te winnen prijzen waren boven een tobbe gevuld met water gehangen. Deelnemers moesten een flinke sprong wagen om één van de prijzen te kunnen bemachtigen. Met een nat pak als gegarandeerd resultaat.

Honderdjarig bestaan

Het honderdjarig bestaan van de Alkmaarse afdeling werd november 1948 groots gevierd. Met een diner en de revue ‘Hollands Glorie’ door het Noord-Hollands cabaret in het Gulden Vlies. Op vele toespraken volgde de voorstelling in Westfries dialect. De feestelijkheden gingen door tot in de late uurtjes. Al kon het volgens wethouder van Slingerland nog altijd grootser. De landbouwtentoonstelling aan het begin van het bestaan van de Alkmaarse afdeling had vijf dagen geduurd. Het honderdjarige jubileum had volgens van Slingerland daarom wel veertien dagen moeten duren in plaats van één enkele avond. Ook de landbouwtentoonstellingen, die inmiddels waren teruggebracht tot één dag, mochten van hem weer worden uitgebreid naar de vijf dagen feest.

Door Sophie van Aardenne