Meer dan Honderd jaar geleden begon de Eerste Wereldoorlog. Ook Nederland, hoewel neutraal, kreeg er volop mee te maken. Dat begon al meteen in 1914. De opmars van de Duitse troepen door buurland België leidde tot een massale vlucht van de doodsbange bevolking.
Een ware vloedgolf van vluchtelingen spoelde over Nederland: in totaal werden bijna één miljoen Belgen tijdelijk opgevangen in ons land. Daarbij moeten we bedenken dat Nederland zelf toen nog maar 6,3 miljoen inwoners telde. De vluchtelingen werden gespreid over het hele land ondergebracht. Het grootste deel ging al binnen enkele maanden terug naar huis, maar een omvangrijke groep van ongeveer 100.000 bleef de hele oorlogsperiode in Nederland.
Opvang door particulieren
Ook in Alkmaar en omgeving waren veel Belgische vluchtelingen gehuisvest. De opvang van de vluchtelingen was in die tijd nog grotendeels een particuliere aangelegenheid. Wel werden veel kosten vergoed door het Rijk. Alkmaar was in 1914 één van de kernen van waaruit de Belgische vluchtelingen werden verspreid over het omliggende platteland. Een plaatselijk comité waarin onder meer burgemeester Ripping zitting had, regelde de opvang. Het comité werd opgericht in oktober 1914, toen de belegering en val van Antwerpen leidde tot een onafzienbare stroom vluchtelingen. In Alkmaar werden ruim 1300 vluchtelingen opgenomen. In de Doelenstraat was in lokalen van de voormalige ambachtsschool - gratis door de gemeente in gebruik gegeven - een doorgangshuis ingericht. Vanuit het doorgangshuis plaatste het comité de vluchtelingen bij burgers in Alkmaar en in andere plaatsen, tot aan Callantsoog en Anna Paulowna toe.
Vechtpartijen tussen kinderen
In de omgeving van Alkmaar werden ook veel vluchtelingen ondergebracht door andere comités. In De Rijp was er een plaatselijk comité dat zelfstandig voor de huisvesting van 44 vluchtelingen zorg droeg. In Egmond aan Zee maakten particuliere organisaties de opvang mogelijk van kinderen uit België en andere landen waar oorlog woedde. Dit had overigens onvoorziene gevolgen. In 1917 kwamen er steeds meer berichten over vechtpartijen tussen de kinderen onderling.
Er waren toen 413 Belgische, 160 Duitse en 140 Franse kinderen in het dorp. Bij ontmoetingen van de Duitse met de Belgische of Franse kinderen begonnen de Duitse maar ook de andere kinderen volgens de burgemeester ’uitdagend vaderlandsche liederen te zingen en zoo als ik zelf gezien heb, worden er dan steenen gegooid, wat weer het ingrijpen van begeleiders met parapluis ten gevolge heeft’. Toen in mei 1917 een groep Duitse militairen uit het interneringskamp in het naburige Bergen door het dorp marcheerde, dreigde het echt uit de hand te lopen. De militairen werden door met name de Franse kinderen uitgescholden en bespuwd. De begeleidsters van de kinderen deden geen pogingen om de kinderen in bedwang te houden, maar scholden mee, de vuisten gebald. Er werden ook stenen gegooid. Steeds meer Egmondse jeugd, maar ook ouderen en zelfs een groep Nederlandse militairen voegden zich bij de scheldende meute, die aangroeide tot 150 à 200 man. In Egmond aan Zee waren veel slachtoffers gevallen onder de vissers als gevolg van de duikbotenoorlog, wat de haat tegen de Duitsers verklaarde. De Duitse militairen haastten zich met hun begeleiders snel het dorp weer uit, waarbij ze tot aan Egmond aan den Hoef achtervolgd werden door een groep van zo’n dertig Egmondse jongens.
De meeste Belgische vluchtelingen keerden al in 1915 terug naar huis. Maar er waren er ook genoeg die gedurende de hele oorlog in Nederland bleven en pas begin 1919 weer naar België vertrokken. En als er liefde in het spel was, kon het gebeuren dat een vluchteling voorgoed in Nederland bleef.
Door Harry de Raad (geschreven in 2014 voor de reeks 'Ik was erbij' in de Alkmaarsche Courant)