Op 14 mei 1940 capituleerde Nederland. Heel het land hield zijn adem in wat er nu zou gaan gebeuren. Op een zonnige donderdag 16 mei verschenen dan uiteindelijk de eerste Duitsers in Alkmaar. Militairen van de 25ste infanteriedivisie van de Wehrmacht reden via de Kennemerstraatweg de stad binnen. Enkele Duitse commandanten en officieren werden op het stadhuis ontvangen. Het college van de gemeente kreeg te horen dat ze hotels en schoolruimten beschikbaar moesten stellen aan Duitse soldaten en officieren.
Het hoofkwartier van de Wehrmacht (Wehrmachtkommandantur) zou komen in Huize Voorhout aan de Kennemerstraatweg. Voor de bezetting hadden de Duitsers al besloten dat Huize Voorhout hun hoofdkwartier zou worden. Het gebouw was in 1939 uitgebreid en verbouwd tot tehuis voor 60 bejaarden. Hierdoor was er genoeg ruimte om officieren en ondersteunde diensten onderbrengen. Ook de ligging aan de Kennemerstraatweg en doorlopende telefoonlijnen was voordelig en misschien ook wel omdat het pand zo imposant was. De Feldgendarmerie (de Duitse militaire politie) vestigde zich ook in het gebouw. In 1944 kwam daar ook nog een eenheid van de Sicherheitsdienst bij.
Op 19 mei 1940 nam Ortskommandant Steger effectief het civiele gezag over en drie dagen later kon de bevolking van Alkmaar in de krant lezen dat de ‘publieksbalie’ van de Ortskommandantur op de eerste verdieping van Huize Voorhout was maandag t/m zaterdag geopend van 9.00 t/m 17.00 uur. Tussen 12.00 en 15.00 uur had men pauze en op woensdagmiddag en zaterdagmiddag was men helemaal niet open. Voor de ingang van tuin van Huize Voorhout kwam een wachtpost te staan waar een soldaat de toegang tot het terrein bewaakte. Rondom het hele gebouw verrees een prikkeldraadversperring. De Ortskommandanten volgenden elkaar snel op. Na Steger, kwam Hauptmann Jeska en daarna Hauptmann Dr. Hövelhaus. In augustus 1942 werd majoor Arthur Schausz tot Ortskommandant benoemd. Hij zou de rit uitzitten tot het einde van de oorlog. Schausz woonde privé aan de Kennemerstraatweg 73, schuin tegenover Huize Voorhout. Dit huis was eerder gevorderd van Dr. Hofstee.
Naast dat er vanuit Huize Voorhout bevelen werden gegeven tot de voordering van radio’s, fietsen en dekens, razzia’s en het afbranden van woningen en boerderijen, kwam hier ook het noodlottige bevel tot het fusilleren van vijf gevangenen. Dit gebeurde op 17 november 1944 aan de Harddraverslaan, net achter de Ortskommandantur. Het was een represaille op het neerschieten van landwachter Meijer door het verzet. Dat Schausz er speciale verhoormethoden op nahield kunnen we lezen in het Nieuwe Noordhollandsch Dagblad van augustus 1945. In een rondleiding voor journalisten door majoor Bokhorst van het Militair Gezag, die nu z’n intrek in Huize Voorhout had genomen, demonstreerde deze de karwats (zweep) van Schausz. Volgens verhalen werden ondervraagden die niet wilden spreken aan een verwarmingsbuis in het kantoor van de Ortskommandant vastgebonden en met zwepen geslagen.
Begin 1945 voelde ook de bezettingsmacht in Alkmaar aan dat het einde van de oorlog naderde. In de verzetskrant ‘De Vrije Alkmaarder’ van 27 maart kunnen we lezen dat een ooggetuige had gezien dat in Huize Voorhout de Duitsers druk aan het inpakken waren en dat de Ortskommandant voor niemand te spreken was. Van een overhaast vertrek was echter nog geen sprake. Nog in april 1945 gingen er vanuit Huize Voorhout bevelen uit zoals één die mannen opriep mee te helpen met graafwerkzaamheden en één over een razzia. Op 5 mei was het dan eindelijk zo ver. In Hotel de Wereld in Wageningen tekende Generaal Blaskowitz de Duitse capitulatie. 6 mei hadden afgevaardigden van de Binnenlandse Strijdkrachten en Ortskommandant Schausz overleg over de overgave van de Duitsers in Alkmaar en omgeving. Opvallend genoeg was dit gesprek niet in Huize Voorhout, maar in de Emmastraat 33, het huis van zenuwarts Dr. G. Hoeneveld. Het duurde nog tot 8 mei voordat de Canadezen Alkmaar binnenreden. Een grote mensenmassa stond inmiddels de bevrijders op te wachten langs de Kennemerstraatweg en bij Huize Voorhout. Tijdens het wachten kwam Schausz zelfs nog even een praatje maken met enkele mensen op de straat. Vrij snel daarna verlieten de Duitsers Huize Voorhout. Zij vonden een tijdelijk onderkomen in het slachthuis aan de Helderseweg. Hier zouden de voormalige bezetters blijven tot 16 mei voordat ze via Den Helder richting Duitsland vertrokken. Ook Schausz vertrok uit Alkmaar. Pas in 1949, na veel speurwerk door de geallieerden, werd hij opgepakt in Duitsland en overgeleverd aan de Nederlandse autoriteiten. Eind 1949 werd hij echter alweer vrijgelaten omdat niet kon worden aangetoond dat hij zich schuldig had gemaakt aan de aan hem toegeschreven strafbare handelingen.
Bekijk hier meer toen-en-nu foto's over de oorlog.