Menig Alkmaarder (en ongetwijfeld ook toerist) stoort zich aan het voormalige Oilily-pand ‘De Waeghbooghe’ aan de noordkant van het Waagplein. Het forse gebouw uit 1986 springt flink in het oog tussen al het monumentaals rond het bekendste plein van Alkmaar. Het was ooit anders. Op de plek van het enorme pand stond vroeger een herberg en er was ook een tijd dat het Waagplein helemaal niet bestond.
Ons verhaal begint halverwege de 16de eeuw. Het waaggebouw was toen nog de Heilige Geestkapel. Een plek waar arme reizigers kosteloos verzorging bij ziekte konden krijgen en eventueel ook enkele dagen onderdak. In 1582 werd de kapel verbouwd tot een marktgebouw. Een plek waar handel plaatsvindt heeft natuurlijk ruimte nodig, daarom werden tegelijk met de verbouwing twee huizen aan de noordkant van het gebouw gesloopt. Hieronder ontstond een klein plein dat ‘de Zuyvelmarkt’ werd genoemd.
Net als dat je stukken uit een kaas snijdt, werden er in 17de eeuw steeds meer happen uit de huizenrijen aan de Kortemient en de Houttilstraat genomen. Het slopen van de gebouwen gebeurde veelal op verzoek van de kaasverkopers die de handel en wandel rondom het waaggebouw bepaalden. Het stadsbestuur bleek geen problemen hiermee te hebben. Bewoners konden vaak snel een verzoek tot verhuizing verwachten als het plein weer eens, op verzoek van de kaasverkopers, moest groeien.
Tussen 1681 en 1876 bleef het opvallend stil met de sloopwerkzaamheden op het plein. Na het midden van de 17de eeuw raakte de economie in het slop en was verdere uitbreiding van de markt niet aan de orde. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw begon er een nieuwe periode van uitbundige groei. De kaasmarkt had al spoedig meer ruimte nodig.
Vanaf 1876 was het laatste grote blok met huizen aan de beurt. Bijna 100 jaar lang had het kleine buurtje rondom de Moordenaarssteeg (tegenwoordig een deel van de Marktstraat) bestaan. Naar verluid werd de steeg vernoemd naar een geval van doodslag. Wanneer dat zou hebben plaatsgevonden is onduidelijk, maar een notarieel archief van 1684 noemt het steegje al. In de buurt ervan waren halverwege de 19de eeuw verschillende ondernemers te vinden. Op een foto uit 1874 is de tabakswinkel van Jacob Helling te zien die de fraaie naam ‘De 2 Morianen’ had. Direct gesitueerd aan de Moordenaarssteeg, was het een zeer geliefde winkel bij veel Alkmaarders en bezoekers van buiten de stad. Links van de tabakszaak zat de kruidenierswinkel ‘Het Klaverblad’ van de zusters Fusina en Debora v.d. Velde. De panden werden in 1876 opgekocht door een makelaar en timmerman voor 1410 en respectievelijk 1135 gulden en daarna direct gesloopt.
Vijf jaar later was er weer een stukje van het buurtje aan de beurt. Deze keer was de tapperij en melkslijterij van Cornelis Kramer met een daarachter liggend pakhuis de klos. Een opkoper betaalde er maar een schamele 435 gulden voor. Hierna waren alleen nog kaaspakhuis ‘Het Botje’, bakkerij ‘Rad van Avontuur’ en herberg ‘Het Boeren Welvaren’ over.
In 1886 vielen ook deze huizen ten prooi aan de sloophamer. Wat er overbleef waren nog enkele pandjes aan de noordkant van de Moordenaarssteeg, waar dus nu het voormalige Oilily-pand staat. Een van die pandjes was de herberg ‘Het Klompje Gouds’. Deze is nog veelvuldig te zien op oude foto’s van het Waagplein en is goed herkenbaar vanwege grote reclameborden op de gevel. In 1908 was het echter ook gedaan met deze herberg. Niet alles van dit blokje huizen ging plat, het pakhuis van kaasverkoper Jacob van Dijl bleef nog dapper twee jaar langer staan. Toen die uiteindelijk in 1910 gesloopt was, bleef er alleen een hele hoge kale muur over van het in 1905 gebouwde kantoor van J.P. Kool, kaaskoopman.
In 1911 kwam tegen die muur ‘De Kleine Waag’, een hulpgebouwtje van de grote waag. In de jaren ’60 moest dit echter alweer plaats maken voor een houten gebouwtje van de VVV. Dit hield stand tot begin jaren ’80 waarna de VVV verhuisde naar zijn definitieve plek in het waaggebouw. Het houten gebouwtje verdween, parkeerplekken kwamen en in 1986 verrees daar dan uiteindelijk ‘De Waeghbooghe’. Het gebouw waar de toeristen, terrasgangers en leden van de Facebookgroep “Je bent Alkmaarder als…” tegenwoordig zo heerlijk van ‘genieten’.
