De koude winters aan het begin van de vorige eeuw boden volop ijspret. Ook in Bergen, waar de Berger IJssport Vereniging inmiddels al ruim een eeuw actief is met het organiseren van wedstrijden en ijsfeesten.

Zo ook op de avond van 8 februari 1922. Een bonte stoet schaatsers, van de toen nog Berger IJsclub, trok vanuit de gelegenheid De Rustende Jager in Bergen naar buitenplaats ‘t Oude Hof. Voor de mooiste en eigenaardigste kostuums zouden prijzen worden uitgereikt. Degenen die dat wilden, hadden de keus om hun uitdossing te huren. De heer Busch uit Zaandam had daarvoor zo’n honderd kostuums uit alle tijdperken meegenomen.

  
Er waren zo veel mensen op het gekostumeerde ijsfeest afgekomen dat de groep noodgedwongen een half uur later vertrok. Langs de besneeuwde route stonden honderden toeschouwers. De deelnemers hadden brandende lampionnen mee voor het zicht. “Vooral de tocht door het bosch was fantastisch”, aldus het verslag een dag later in de Alkmaarsche Courant. Drie kwartier lang schaatste de groep op de grachten bij ‘t Oude Hof: “Het was een eigenaardig gezicht om [alle verschillende personages] door elkander te zien zwieren.” Daarna trok de stoet schaatsers samen met toeschouwers terug naar De Rustende Jager waar de prijzen voor het mooiste en eigenaardigste kostuum werden uitgereikt. De Oud-Hollandse boerinnen wonnen de prijs voor mooiste kostuum voor een groep van drie, de sneeuwpoppen die voor meest eigenaardige outfit. Het ijsfeest was een groot succes en duurde tot in de late uurtjes. De jury deed lang over haar beraad, waardoor ook de kinderen tot middernacht moesten wachten op de uitslag.

Wedstrijden en ijsfeesten

Het waren dit soort activiteiten die de vereniging ertoe brachten om zelfstandig te gaan opereren. Vanaf 1901 was de Berger IJsclub namelijk aangesloten bij het District Alkmaar van de IJsbond Hollands Noorderkwartier (IJ.H.N.). Als lid had de vereniging vooral de taak om het ijs op de vaarten en verbindingskanalen in en rond Bergen in goede conditie te brengen en banen schoon te vegen voor schaatsers en arrensleeën. Over een zo groot mogelijke afstand moest een aaneengesloten, veilig schaatstraject gerealiseerd worden. Het organiseren van feesten en wedstrijden paste daar niet bij. Het leidde 20 februari 1922 tot de oprichting van de Berger IJssport Vereniging. In eerste instantie mochten alleen leden die ook lid waren van de IJsclub zich aansluiten bij de vereniging. Al snel telde zij 117 leden.
Het verschil met de doelstellingen van de IJsbond was al gauw duidelijk. De jonge vereniging had zichzelf tot doel gesteld om “het schaatsenrijden en de wintersport in het algemeen te bevorderen […] door het houden van wedstrijden [en] het organiseren van ijsfeesten”. In de praktijk veranderde er voor de vereniging weinig, die bleef zich richten op de organisatie van feesten en wedstrijden. In 1929 organiseerde de vereniging zelfs een schaatstocht over de Zuiderzee, van Enkhuizen naar Urk en weer terug. Over één belangrijke zaak beschikte de vereniging alleen niet: een eigen ijsbaan. Voorzitter Adolf van Reenen bracht uitkomst, en bood de bevroren grachten van ‘t Oude Hof aan om op te schaatsen.

Een eigen ijsbaan

Het zou nog tot 1933 duren voordat de vereniging de beschikking kreeg over een eigen baan. Die werd gevonden in een stuk grasland aan de Kerkedijk. Er was voldoende geld ingezameld om een baan met moderne snufjes te realiseren en elektriciteit aan te leggen. Zo kon er geschaatst worden op muziek. De gemeente had toestemming gegeven tot het gebruik van een geluidscabine. Met het voorbehoud dat de grammofoon niet later dan tien uur ’s avonds aan zou staan en er rekening werd gehouden met uitvaarten op de naastgelegen begraafplaats. Het aantal leden van de Berger IJssport Vereniging groeide hard. In 1959 was er zelfs een ledenstop om te voorkomen dat de baan zou worden stukgereden.

De barak op het terrein, oorspronkelijk bedoeld om tijdens de Eerste Wereldoorlog patiënten met besmettelijke ziekten te behandelen, werd al snel omgedoopt tot ijsclubgebouw. Vanaf 1936 gaf de gemeente toestemming om de vroegere vrouwenzaal ’s winters in te richten tot kleedkamer en ruimte voor een bar. Om de ruimte te verwarmen stond er in het midden een grote potkachel. Niet ver van de barak was een koek en zopie tent waar schaatsers versnaperingen kochten.
De ijsbaan aan de Kerkedijk bestond uit drie banen. De kunstrijders, hardrijders, schoonrijders en kinderen hadden zo elk hun eigen baan om hun kunsten te laten zien. Met het aanleggen van de ijsbaan was op verzoek van de gemeente rekening gehouden met de eisen voor officiële wedstrijden. De lengte van 400 meter maakte het geschikt voor langebaan-hardrijdwedstrijden. Met als hoogtepunt het Nederlands Kampioenschap Hardrijden over vier afstanden op 11 en 12 januari 1941. De voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijdersbond, C.P. Eecen roemde de baan door te stellen: “Wat de IJsbaan Davos is in Zwitserland, is de ijsbaan van de Berger IJssportvereniging in Nederland.” De baan verplaatste in de jaren negentig naar de Oudtburghweg waar schaatsers met name in de koude winter van 2008-2009 weer als vanouds konden genieten.

Door Sophie van Aardenne

Met veel dank aan Kees Orij en Yvon Bos Eijssen van de Historische Vereniging Bergen

Meer lezen

• Kees Orij en Yvon Bos Eijssen, ‘100 jaar Berger IJssport Vereniging’, Bergense kroniek november 2022 p 19-21.
• Jaap Kroon en Piet Mooij, ‘Van ziekenbarak tot ijsclubgebouw’, Bergense Kroniek november 1997, p 6-8
• HV Bergen heeft mooi videomateriaal in hun beeldbank.

Bronnen

• Archief van de Berger IJssport Vereniging, 1922-2011
• Alkmaarsche Courant